W książce „Obecność przeszłości” – The Presence of the Past – Ruperta Sheldrake'a, która wkrótce (po 27 latach, lepiej późno niż...) wyjdzie po polsku, Autor dziwi się:

Standardowe założenie jest takie, że rzeczywistość fizyczna ewoluuje, ale prawa natury pozostają niezmienne. Ale dlaczego mamy zakładać, że wszystkie prawa natury były już obecne w momencie Wielkiego Wybuchu niczym jakiś kosmiczny kodeks Napoleona?

I chwilę dalej:

Być może wszystkie prawa natury zaistniały w tym samym momencie co Wielki Wybuch. A być może wyłaniały się etapami, a następnie, gdy już zaistniały, utrzymywały się i utrzymują już niezmienione. Na przykład prawa rządzące krystalizacją cukru powstały, gdy gdzieś we wszechświecie cząsteczki cukru wykrystalizowały po raz pierwszy; od tamtego momentu mogły stać się już uniwersalne i niezmienne. Ale może prawa te ewoluowały wraz z postępującym procesem ewolucji samej natury. Być może one dalej ewoluują. A może one w ogóle nie są prawami, ale bardziej nawykami. Być może sama koncepcja „praw” jest niewłaściwa.

Hasła „Napoleon” i „kodeks Napoleona” naprowadzają na ślad. Oto o budowie i właściwościach Wszechświata wypowiada się ANGLIK, wychowany w wyspiarskiej brytyjskiej tradycji prawa zwyczajowego, common law, przekonany o jego wyższości i z tą wyższością patrzący na Kontynent (europejski), którego prawodawcy, z naczelnym wrogiem Anglii Napoleonem I na czele, uporczywie usiłowali planem prześcignąć życie. Uporczywie usiłowali wymyślić utopijny ideał (prawa, porządku społecznego) i podać go narodom do praktykowania jak na tacy. Przed Napoleonem był Justynian, po nim Bismarck i mniejsi socjaliści. Tymczasem Anglia, Szkocja i Walia żyją (i całkiem dobrze żyją) nawet bez konstytucji!

Ciekawe i dziwne. Historyczna tradycja własnego narodu rzutuje na proponowaną fizykalną kosmologię. Wniosek: nie lekceważyć tradycji.

Sheldrake jest oczywiście świadom tej linii myślenia. Pisze zaraz:

W angielskiej tradycji prawo powszechne (prawo zwyczajowe, common law), które w tak wielkim stopniu kieruje naszym życiem, rozwijało się przez wiele wieków, sięgając swoimi korzeniami do odziedziczonych zwyczajów i prawnych precedensów, i wciąż się rozwija wraz ze zmieniającymi się okolicznościami i zaistniałymi sytuacjami. /.../ Gdyby pociągnąć tę metaforę prawną jeszcze dalej, może właściwym założeniem byłoby to wskazujące, że ewoluującym światem natury zarządza raczej zestaw zwyczajowych praw natury niż przedustawny system praw ustanowiony na samym początku.

(Przekład: Ewa Krystyna Suskiewicz, wydaje: Wydawnictwo Vena.)

Komentowanie wyłączone wszędzie od 1 sierpnia 2020.