W zbiorach „czytelni” albo „znalezisk” Taraki jest link do artykułu (w PDF) Macieja Szymkiewicza pt. „Od Bachofena do Świętej Historii. Archeologia i antropologia wobec koncepcji matriarchatu i Wielkiej Bogini”, 2010. Jest to stanowczo najlepszy tekst o matriarchacie i kulcie tzw. Wielkiej Bogini, jaki znam. A przy tym najzupełniej zgodny z moją opinią, którą wyrobiłem sobie jeszcze zanim ten artykuł poznałem. Tekst wart przeczytania i przyswojenia również dlatego, że wnosi wiele więcej innych treści i zmusza do zastanowienia się nad wartością lub jakością naszego poznania, nad tym, co uważamy za „prawdę”.

Clou przekazu Macieja Szymkiewicza zawiera się w następującym fragmencie:

Tak jak Indianie Mataco [o nich jest mowa w poprz. akapicie; WJ] wierzą, iż kiedyś (jakby to ujął Eliade „in illo tempore”), posiadali dostęp do wszelkich pożądanych przez nich dóbr, tak i mistycznie nastawione feministki wierzą, że kiedyś ludzie żyli w idealnym, pokojowo nastawionym społeczeństwie zorganizowanym według „kobiecych” zasad, egzystującym w zgodzie z otaczającym je środowiskiem. Byłby to czas, kiedy ludzka działalność skupiała się wokół sztuki i wartości estetycznych. Czas, kiedy powstało rolnictwo, matematyka, medycyna (Eller 1991: 283).

Czas, kiedy ludzie czcili Boginię Matkę będącą źródłem wszelkiego dobra. Jednak pewnego dnia nadeszli mężczyźni niszcząc wszystko co stanęło im na drodze: „fala za falą barbarzyńskich najeźdźców z jałowych krańców kuli ziemskiej (…) którzy nieśli ze sobą swoich gniewnych bogów gromu i wojny i którzy wszędzie zostawiali ruiny i zniszczenie” (Riane Eisler, The Chalice and the Blade: Toward a Partnership with the Earth, cyt. za Eller 1991: 286 [tłum. WJ]). Od tamtej pory kobiety żyją w zniewoleniu, patriarchalni kapłani zakazali kultu Bogini, a władzę sprawują mężczyźni odbierając tym samym kobietom przynależną im moc. Ludzie toczą wojny zabijając się nawzajem i niszczą otaczające ich środowisko, zabijając Matkę Ziemię. Konieczne jest więc odrzucenie kultury patriarchalnych najeźdźców i powrót do dawnych zasad, do życia, jakie prowadzili ludzie w epoce matriarchatu, do kultu Wielkiej Bogini.

Jak pisze K. Hastrup (1997: 22) odrębność kulturowa lub etniczność opiera się przede wszystkim na poczuciu wspólnej historii. Jeśli brak jest wspólnej historii, tradycja może zostać wynaleziona by zadośćuczynić wymogowi odróżniania się. W przypadku współczesnego ruchu feministycznego tradycja, czy też raczej, zgodnie ze słowami C. Eller, „święta historia”, czekała już gotowa. Stworzyło ją kilka pokoleń antropologów i archeologów utrwalających w społeczeństwie przekonanie o istnieniu u zarania europejskiej cywilizacji matriarchalnego społeczeństwa wyznawców Wielkiej Bogini. Świadomość znaczenia tego faktu miała już przed blisko stu laty J.E. Harrison, a swych godnych następców znalazła wśród badaczy takich jak R. Graves, J. Hawkes czy wreszcie M. Gimbutas.

O tym właśnie pisze Maciej Szymkiewicz: jak formowały się te dwie sprzężone idee: matriarchatu i kultu Wielkiej Bogini. I jak niewiele miały wspólnego z faktami dostarczanymi przez archeologię, etnografię i historię – bo raczej było tak, że te i pokrewne idee, pojęcia i wyobrażenia były brane przez kolejnych autorów „z głowy” lub jak kto woli „z sufitu” lub z natchnienia – były to w istocie dowolne fantazje, „ fantazje literackie”, które następnie stawały się wzorami i schematami, w myśl których interpretowano znaleziska. Często dowolnie łącząc je ze sobą, kojarząc i zestawiając w serie – jak w przykładzie, który podaje Autor: „Symbol ten [znak w kształcie litery V], będący zdaniem Gimbutas przedstawieniem kobiecości i wody, miałby ją [„Ptasią boginię”, jedną z postaci Wielkiej Bogini; WJ] także wiązać z niedźwiedziem, jako że przedstawienia tych zwierząt były często zdobione w ten właśnie sposób [...]” A więc, mając w umyśle pewne koncepcje, badacze szukali w materiale archeologicznym (historycznym, etnograficznym) potwierdzeń dla tych koncepcji – znany poznawczy błąd!

Także znakomity jest moment, kiedy Szymkiewicz (w ślad za cytowaną inną autorką) kojarzy wiarę Marii Gimbutas w matriarchat i religię Wielkiej Bogini z jej doświadczeniami wojennymi; i szerzej, widzi w poglądach „matriarchatystów-deamagnistów” (że pozwolę sobie tak tu ich nazwać...) wyraz przerażenia powtarzającymi się w XX wieku falami faktycznych zbrojnych „najeźdźców ze wschodu” - Niemców, Rosjan, narodowych socjalistów, komunistów, zagrażających „naszej spokojnej pokojowej rodzinnej Zachodniej Europie”. Które to zagrożenie zmitologizowano i przeniesiono w dawne tysiąclecia, podobnie jak w popularnym „czytadle” znalazło ono swoje odwzorowanie w heroicznych zmaganiach szlachetnych Gandalfa, Froda, Aragorna ze straszliwym Sauronem-Sarumanem i jego zezwierzęconymi hordami.

Szymkiewicz uświadamia to swoim czytelnikom i apeluje – o co? - najkrócej mówiąc, o wierność nauce, dla której „tylko prawda jest interesująca” (kto to powiedział?). I to, żeby badacze nauczyli się widzieć własne uprzedzenia i uświadomili sobie, w którym miejscu kończy się nauka, a zaczyna uprawianie „pod płaszczem nauki” czegoś w rodzaju religii... lub poezji lub innej artystycznej twórczości. Niestety, w obszarze o którym pisze Autor, literacka fantazja i quasi-religijny zapał beznadziejnie mieszały się z poznawczym programem nauki.

Dodam od siebie: poetom, literatom i innym artystom, jak również prorokom i szamanom WOLNO wytwarzać treści i wizje z niczego. A nawet jest to dla nich (dla nas!) powodem do chwały. Ale gdy podobnie postępują ludzie nauki, to... co? - To nimi przestają być. I łudzą innych.

Parę innych ciekawych idei też jest w tym tekście – dla mnie po prostu genialnym.

I tu mój problem: w Internecie Maciej Szymkiewicz istnieje TYLKO jako autor dwóch tekstów (tego i „Koncepcja czasu w kulturze Normanów”). Ani przez Google ani Facebook nie znalazłem nic więcej o nim, a w szukaniu przeszkadzają inni Macieje Sz. którzy tym M.Sz., archeologiem nie są.

Czy ktoś zna Macieja Szymkiewicza? Archeologa? Czy ktoś coś o nim wie?

Komentowanie wyłączone wszędzie od 1 sierpnia 2020.