Do postaci „wojownika” mam uczucia mieszane. Najpierw zdefiniujmy, kto to jest wojownik, kogo będziemy tak nazywać. Wojownik to ktoś, kto zabija innych ludzi, ryzykując własnym życiem. (Jeśli zabija istoty nie będące ludźmi, jest myśliwym lub rzeźnikiem. Jeśli zabija pozostając sam bezpieczny, jest mordercą lub katem.)

Żeby zaistniała społeczna rola wojownika, musiało się zrobić ciasno, musiało brakować przestrzeni dla ludzi. Wydaje się, że pierwotni łowcy-zbieracze (ci z paleolitu lub mezolitu) „wojownikami” stawali się niechętnie i w sytuacjach raczej wyjątkowych. Dlaczego? Bo ludzi w takiej łowiecko-zbierackiej grupie było niewielu i utrata dorosłego mężczyzny byłaby zbyt wielką stratą dla całej grupy. Ryzyko utraty życia w walce było jak 1:1, 50%, stanowczo za wysokie! Jeśli dobrze przypominam sobie co czytałem z etnologii, to społeczności które przetrwały do niedawna na łowiecko-zbierackim poziomie rozwoju, czyli np. Aborygeni (australijscy) lub Buszmeni (z płd. Afryki), niechętnie wdawały się w krwawe spory.

Ciasnota, brak przestrzeni i zaostrzona konkurencja o zasoby przyszły wraz z neolitem i wynalazkiem rolnictwa. Rolnik, który pole wykarczował i obsiał, nie mógł, jak koczowniczy zbieracz-łowca, odsunąć się, jeśli przeciągała silniejsza grupa, bo wszystko by stracił. Musiał walczyć w obronie ziemi, plonów i zapasów w spichrzach. Wioski rolników były znacznie liczniejsze niż wędrowne gromady myśliwych, więc też silniejszy był argument, że jeśli zginie jeden (lub dziesięciu, lub stu), ale dzięki temu ocaleje reszta, to w sumie ten wojowniczy interes się opłaci. Zaczęło funkcjonować (obecne w zaczątkach już wcześniej) pojęcie i wyobrażenie – czyli mem – ofiary z własnego życia. Społeczność była zbyt pospolitym adresatem ofiary, zaczęto więc ją kierować do bogów.

Postać wojownika jest więc z gruntu neolityczna, co wystarcza, bym nie czuł do niej sympatii. (Podobnie jak nie czuję do królów, władzy, kapłanów i dzielenia ludzi na klasy.)

Z drugiej strony, różne środowiska wojowników zachowały i rozwinęły pewne cnoty, jak szybkość decydowania (za którą musi stać nieugięta pewność co wyznawanych wartości), sprawność fizyczna (większość sportów wywodzi się ze sztuk walki i szkolenia wojowników), wierność sprawie, której się służy, lojalność wobec towarzyszy i (rzadziej) brak nienawiści wobec przeciwników; dalej: rozsądek i realizm, czyli „widzenie rzeczy takimi jakie są i nieuleganie złudzeniom; wielkoduszność czyli ochrona słabszych i granie fair. Ale wojownika z tymi cnotami chętniej nazwalibyśmy „rycerzem” – w przeciwieństwie do „żołdaka”. Faktyczna historia wojen jednak pokazuje, że role wojownika i kata-mordercy bywały bliskie i częściej się wymieniały niż chcemy to pamiętać – przypomnij sobie np. bitwę pod Mątwami (1666) lub potworny koniec bitwy pod Batohem (1652).

Wojownik należał do tej formacji, którą Yuri Slezkine nazwał apollińską – czyli bazująca na produkcji żywności, wojnie, władzy i „kontroli dostępu do zbawienia”, jak to ów autor napisał. (Zob. recenzja w Tarace: Ulga! - czyli Żydzi nareszcie zdesakralizowani. O książce Yuri Slezkine'a Wiek Żydów.) Prócz apollińskiej, istniały „frakcje” społeczne, przez Slezkine'a nazwane „merkuriańskimi”, żyjące nie z ziemi, a z ludzi-klientów. Dawniej były to mniejszości, jak Żydzi, Cyganie lub Hindusi we wsch. Afryce, obecnie stopniowo wszyscy stajemy się merkurianami. Co zmienia optykę – polecam artykuł Mirosława Miniszewskiego z 2006 pt. „Czas wojowników się skończył”, zwłaszcza jego końcowe akapity.

Gdzie są dzisiejsi wojownicy i co o nich myśleć?

Komentowanie wyłączone wszędzie od 1 sierpnia 2020.