Jak jest (podobno) w kosmosie ciemna materia i ciemna energia, i jak jest (podobno) ciemny internet (niedostępny po zwykłych linkach i Googlach, a podobno znacznie obszerniejszy od tego jasnego), tak jest też ciemna literatura. Zacząłem o niej myśleć, kiedy Tarakowy komentator „Mettanokit” napisał notkę „Re: Szukam szamanów”, gdzie napisał: „Osobiście od początku mojej drogi podążam tylko drogą rdzennych nauczycieli z przekazem.” Taki pogląd i postawa nie dziwią, w „naszym kręgu” je się spotyka, ale od czego/kogo to się zaczęło? Słowo „rdzenni” w zwrocie „rdzenni nauczyciele” to przekład z ang. native, więc „urodzeni” - w domyśle: „na miejscu”, czyli tubylcy Ameryki, w odróżnieniu od przyjezdnych Anglosasów i innych Białych. Kiedy miałem lat dwadzieścia parę nikt nie szukał duchowych nauczycieli u Indian. Szukało się ich, owszem, ale głównie w Indiach, odkrywany był Zen, więc Japonia, jeszcze świeższym odkryciem był Tybet z jego Wadżrajaną. Ja sam pierwszy raz usłyszałem o kimś „kto terminował u indiańskiego mistrza” dopiero około 1980 roku i było to echo... tak! Carlosa Castanedy, o którym dopiero wtedy słuchy zaczęły docierać do Polski, chociaż pisać zaczął w USA w archaicznym r. 1968. Ktoś z moich znajomych wtedy właśnie zaczął czytać Castanedę i to echo doszło do mnie. Bo – co najważniejsze – Castaneda był pierwszym, który rzucił hasło: duchowej wiedzy uczmy się od mistrzów indiańskich.

Ciekawe, że Don Juan Matus, mniemany mistrz Castanedy (który – nigdy nie dość nudnego zrzędzenia o tym - nie istniał, był kreacją literacką) był bi-egzotem (słówko wymyślone na wzór bi-sz-kopta, biszkopt to pieczywo dwa razy pieczone, bi-egzot istota podwójnie egzotyczna), ponieważ raz egzotyczny, Inny, jako Indianin, a drugi raz Inny jako człowiek z nie-jankeskiej, łacińskiej części Ameryki, ze wciąż Innego, alienicznego dla Amerykanów (tych z USA) Meksyku.

Książki Castanedy ewidentnie należą do ciemnej literatury. Po czym poznać ciemną literaturę? Nie dostaje się za nią nagród Nobla. Nie wchodzi do literaturoznawczych kanonów, nie jest polecana ani uczona w szkołach przez polonistów, anglistów i innych „istów” od narodowej kultury. Typowe dla niej jest, że w niej jest „coś nie tak” z jej autorstwem i pochodzeniem. Typowe są dla niej „ściemy” czyli mistyfikacje: pisanie pod cudzym nazwiskiem, manipulacje gatunkiem literackim, np. powieść-fikcja (nawet można powiedzieć, głęboka fikcja) ogłaszana za literaturę faktu czyli prawdę, podpieranie się „odczytami akaszy”, albo używanie literackich gatunków nie uznawanych przez „scholarów”, np. proroctw. Przez kulturę wysoką i jej kustoszy jest traktowana z niesmakiem, jakby nieświeży towar brany dla higieny przez gumową rękawicę.

Poza „naszą” ezoteryką, klasyką ciemnej literatury są „Protokoły mędrców Syjonu”. W przypadku „Protokołów” widoczna jest jeszcze jedna charakterystyczna cecha ciemnej literatury: nie jest ona oryginalna i jej wykonawcy nie silą się na oryginalność. Dzieła ciemnej literatury są zazwyczaj przepisywane-odpisywane, albo przerabiane z wcześniej istniejących. Przypominają plotkę lub urban legend, która też jest nieustannie przerabiana z swoich wcześniejszych wersji.

Mimo tych wszystkich defektów, ciemna literatura wywiera na nas wielki wpływ. Początki wielu „ogólnie krążących” idei pochodzą z ciemnej literatury. Dwa przykłady: każdy słyszał o poglądach i opowieściach, jak to Jezus albo za młodu zanim zaczął nauczać, albo po szczęśliwej ucieczce z grobu, udał się do Indii. Niedawno znalazłem źródło tej legendy: jest nim „The Aquarian Gospel of Jesus the Christ”, czyli „Ewangelia Jezusa Chrystusa Epoki Wodnika” z 1908 roku; tekst cały w sieci TU. Dzieło Leviego H. Dowlinga, amerykańskiego pastora-kaznodziei, medyka i naukowca-amatora, który jak twierdził, z „kroniki akaszy” wyczytał prawdziwe dzieje Jezusa. Kto nie słyszał o Dzieciach Indygo? Ten pomysł pochodzi od pewnej jasnowidzącej z lat 1960-tych (zob. w Wikipedii: Indigo children), a rozpropagował go autor-przekaziciel channelingów Lee Carroll.

Channelerzy są potężnymi producentami ciemnej literatury, a co więcej, właśnie w praktyce channelingów w pełni ujawnia się pewna charakterystyczna cecha ciemnej literatury, i to cecha „koronna”, bo odróżniająca ją od literatury zwykłej czyli tej jasnej: w ciemnej literaturze obciach jest przyznać się, że jest się autorem! To jest coś, co najradykalniej odróżnia obie te literatury. O ile w tej zwykłej autor jest honorowany za to, że jest autorem, i im bardziej „jego i własne” jest to, co napisał, tym większa dla niego chwała i zaszczyt, to w ciemnej literaturze przyznanie się do autorstwa, do stworzenia dzieła, byłoby obciachem właśnie. A nawet gorzej, bo autor ciemnego literackiego dzieła, gdyby przyznał się do tego, że je stworzył, przyznałby się jednocześnie, że to dzieło – a raczej, jak przyjęte jest w tej części literatury mówić, przekaz – zmyślił, a więc obrzydliwie i egoistycznie sfałszował! Przyznając się do autorstwa, dzieło to by zniszczył. Jak widać, pogląd o związku między autorem i dziełem w obu tych „frakcjach” literatury jest dokładnie przeciwny. Co dobre w części ciemnej, jest złe w tej zwykłej, a co dobre w zwykłej, jest fatalne w ciemnej.

Barbara Marciniak (zob. też tu: plejadianie.pl), gdyby chciała swoje wizje wyrazić jako powieści science-fiction lub fantasy, być może by nie osiągnęła pisarskiego sukcesu; tymczasem zręczne wypromowanie ich jako „prawdy”, bo channelingi z zasady mają być prawdą, a nawet jakąś „wyższą prawdą”, sukces ten jej przyniosło.

Co nie znaczy, że channelingi potępiam i odrzucam, no nie! Tylko że fascynowanie się plejadianami i kursami cudów skutecznie odwraca uwagę i zasłania to, co w tym zjawisku jest głównie ciekawe: to, jak powstają takie wizje i co faktycznie zawierają, niosą? Oraz czy każdy może nauczyć się tej umiejętności channelowania (albo właśnie nie każdy?) i wykorzystać ją do jakichś pożytecznych celów? Oraz: czy są lub być mogą jakieś metody takiego nauczenia? Zwierciadlanie podobna jest sprawa z przypominaniem sobie poprzednich wcieleń. Ciekawe jest tu nie to, że ktoś dostaje przekaz, że był akurat egipską księżniczką, tylko to, jak to się dzieje, że umysł umie generować na poczekaniu takie wizje, oraz jak by można ten niewiarygodnie potężny potencjał twórczy umysłu, który stoi za tym zjawiskiem, wykorzystać z pożytkiem?

W polskim kręgu wpływowym egzemplarzem ciemnej literatury jest lub była Przepowiednia Wernyhory z jej nieuchwytnym niby Don Juan Matus wygłosicielem, oraz jej XX-wieczne przedłużenie, Przepowiednia z Tęgoborza. „Powstanie Polska od morza do morza” - i znów retoryczne pytanie: kto tego nie słyszał?

O ile zwykła literatura, w anatomicznej przenośni, odpowiada głowie społecznej świadomości czy dyskursu, to ciemną literaturę porównałoby się do brzucha. W czym się też przejawia jej „jelitowa” wpływowość i skuteczność tego wpływu.

Ciemna literatura ma wiele wspólnego z ezoterycznym folklorem – nowoczesnym ezoterycznym folklorem miejskim, jak go kiedyś nazwałem, do badania którego potrzebna by była nowa dziedzina wiedzy: neoetnologia. Podobnie ciemna literatura aż się prosi, żeby powstała specjalna nauka ją badająca. Jakaś historia ciemnych idei?

Wojciech Jóźwiak