W „Odchudzaniu z precyzją lasera” Katarzyna Urbanowicz rozważa temat dyscyplinowania ciała, szczególnie poprzez odchudzanie. Sprawa jest szersza. Skoro nie akceptujemy pewnych form ciała, np. otyłości, to znaczy to, że forma ciała jest znacząca, czyli forma ciała jest komunikatem. Komunikat ze swej istoty ma nadawcę. Zgodzimy się, że gdy komunikatem jest ubiór, to nadawcą jestem „ja”, czyli ten, kto się ubrał – i codziennie lub kilka razy dziennie, ubierając się lub przebierając, myślimy o tym, jaki komunikat chcemy nadawać innym ludziom, którzy będą nas czytać: jako ów komunikat. Nawet w najbanalniejszej sytuacji: kiedy jadę rowerem do sklepu, zmieniam arcywygodne lekkie spodnie firmy H&M – ale mające już ze 4 lata i mocno i nieodwracalnie zużyte... (Nieustannie mnie to dziwi, że jeśli któraś firma odzieżowa lub butowa zrobi coś naprawdę dobrego, jak tamte lekkie spodnie H&M, lub siatkowe półbuty Jack Wolfskin, to w następnym sezonie musi produkcji tej dobroci zaprzestać.) … – Na mniej wygodne, ale bez plam. Oczywiście dlatego, że nie chcę nadawać komunikatu, że jestem zaniedbanym starszakiem. Przy czym mój dressing code, nawet gdy go specjalnie nie dobieram, od razu mówi, że jestem kimś spoza struktur i nie dbam o nobliwość wynikającą z wieku i urzędu. Wiele by można o tym mówić, i widzę, że temat ubioru jako komunikatu, szczególnie w obecnych aktualiach, jest niedopracowany, albo ja sam niedoczytany.

Ale ciało jest tematem, nie ubiór.

Z ciałem (w powyższym ujęciu) jest pytanie, kto jest nadawcą jego (ciała) jako komunikatu? Jeśli powiem, że „ja”, to mam ochotę (i ty pewnie też) zaprotestować: jak to? Ja? Ubiór: prawda, wybieram go, dobieram, sam decyduję. (Chociaż często „ja nie mam co na siebie włożyć!”) – Ale ciała przecież nie dobieram ani nie wybieram.

Przyjmijmy na razie, że tak jest. W tym miejscu pojawia się zgrzyt, dysonans: bo chociaż to nie ja dobrałem/am sobie moje ciało, to to ciało jest przez innych (oraz przeze mnie na zasadzie zwierciadlanej) odczytywane jako mój komunikat, jako komunikat nadawany przez mnie. Coś, co nie jest wynikiem mojej woli, decyzji, upodobania ani chęci, zostaje odczytane jako mój komunikat, ba, jako moja najbardziej dobitna, krzykliwa wręcz manifestacja mnie samego! Ciało jest skandalem. Przynajmniej w tym ujęciu.

Przed skandalem ciała trzeba się ratować. Jednym ze sposobów jest ukrycie go. Trudne zadanie, bo nawet spod muzułmańskiej burki, zakonnego habitu lub księżej sutanny ciało zawsze jakoś przebija. Wymienione (i inne) stroje nie tyle ukrywają ciało, co przedstawiają szczególny komunikat: „oto ja nie chcę używać ciała jako sygnału, więc musisz nie zwracać na moje ciało uwagi”.

Kolejnym sposobem, o którym pisze Kasia Urbanowicz, jest traktowanie ciała – które ktoś uznaje za komunikat – podobnie jak typowego komunikatu, jakim jest ubiór. Więc jak ubiór możesz zmieniać i dobierać, tak i ciało możesz formować lub modyfikować według swojego uznania. A przynajmniej pojawia się chęć, by tak właśnie z nim się obchodzić. Do tego sposobu należy więc, prócz odchudzania, także i oczywiście body-building czyli chodzenie na siłownię, oraz operacje poprawiające, np. skracające nos lub odsysające tłuszcz, oraz tatuaż, piercing i skaryfikacja, gdzie jawnie powierzchnia ciała jest formowana tak, jakby była kawałkiem tkaniny ubrania. (Przy skaryfikacji się zawahałem: bo chociaż powszechna wśród ludów ciemnoskórych, u których na skórze nie byłoby widać tatuażu, to czy została przyjęta w zachodniej cywilizacji?)

Częściej przecież jest tak, że ludzie biorą swoje ciało takim, jakie jest, co najwyżej narzekając czasem na jego niedoskonałości. Skandal jednak, czy poczucie skandalu, pozostaje. Tak czy inaczej natykamy się na to, że jakaś wielka część „mnie” ani nie jest moim wyborem, ani jakąś moją chęcią, ani nie ja nie mam nad tą swoją cielesną częścią władzy czy wpływu (czyli z ang. kontroli).

A także, chciane czy nie, akceptowane czy nie, lubione, a nawet przyjmowane z zachwytem (lub nie), ciało pozostaje jako komunikat. Co więcej, miesza się i wkrada w cienką strefę pomiędzy tym, co moje-świadome, a nie-moje-nie-świadome. – Ciało działa jako medium i narzędzie dalszego systemu komunikatów: całego języka gestów i postaw, czyli mowy ciała. Tu jest pytanie warte małego nobla: jak odróżnić, oddzielić, ciało jako takie, od mowy ciała, a raczej od własnego określonego stylu mowy ciała? Oto moje ciało ma pewną formę: jest wysokie lub niskie, chude lub grube, szerokie lub wąskie w barkach, bujnowłose lub wyłysiałe, stare lub młode, a przede wszystkim, zapomniał bym, kobiece lub męskie – ale mając tę formę, różnie jest używane właśnie w funkcji mowy ciała. (Masz jakiś aparat głosowy i używasz go do mówienia w języku. Masz jakieś ciało i używasz go w mowie ciała.) Na przykład, Ole Nydahl, z którym przed wielu wielu laty miałem okazję obcować, jakoś tak robił mową ciała, że wydawał się wysoki, chociaż miał (i ma) około metr siedemdziesiąt. Był (i jest) enneagramową Ósemką-Szefem, a oni robią coś takiego, że wydają się więksi niż są. (Nie myślmy o enneagramie.)

Powiedziałem, że mowa ciała stanowi pewną cienką strefę: cienką, bo niepewną. Trudno jest zdecydować, co z właściwości twojego ciała należy do ciała jako takiego, jako formy, do ciała jako bryły, a co jest w istocie mową ciała. Bo wydaje się, że można mieć idealną sylwetkę, czyli bardzo udaną formę ciała, a psuć ją złą ekspresja, nieudaną, nieadekwatną mową ciała. Podobnie jak urok niejednej pięknej kobiety (lub pięknego mężczyzny) pryska, gdy odezwą się skrzeczącym głosem lub z pijacką chrypką. Być może ciału, które ma jakoś wadliwą formę, można pomóc korygującym stylem mowy ciała.

Być może wiele naszych problemów z ciałem, które przypisujemy jego (rzekomo) złej formie, jest problemem ze źle ustawioną, źle wystylizowaną mową ciała. Tu robi się trochę lepiej, bo mowa ciała bardziej niż forma ciała podlega naszemu świadomemu robieniu („zrobię z tym coś”), a przynajmniej tak się wydaje lub taką mamy nadzieję.

(Czy są profesjonalne kursy korekty mowy ciała? I czy są podobne kursy korekty mówienia? Stawiam te pytania, ponieważ na mowie ciała faktycznie się nie znam, ale z mową i głosem pracowałem i miałem korygowany z powodu zajęcia, którym kiedyś zajmowałem się. Muszę poszukać w Internecie i zbadać rynek.)

Kwestia: „mam takie ciało, jakie mam, ale dlaczego takie?” ma jeszcze jedno piętro. Znane jest, że starsze kobiety dostają tzw. wdowiego garbu, czyli zgięcia kręgosłupa u podstawy szyi. Wyglądają przez to, jakby stale dźwigały ciężar i gdzieś kiedyś czytałem, że to zniekształcenie ciała wyraża ich głęboko wdrukowane przekonanie, że „ja mam ciężko” oraz „ja wszystko muszę dźwigać na swoich barkach”. Zniekształcenie ciała jest komunikatem. (Przynajmniej tak to było rozumiane tam, gdzie to przeczytałem.) Pytanie, na ile ten komunikat jest świadomy, a na ile jakoś „pod-” lub „nie-świadomy”. Z pewnością współgra z tamtym przekonaniem, że „jest mi ciężko”.

Znam też pogląd, że otyłość u dzieci, często utrzymująca się i po dorośnięciu, jest wyrazem niechęci dziecka do urośnięcia, wyrazem jego buntu przeciw dorastaniu. Takie dziecko, później młodzieniec, później dorosły otłuszczając swoje ciało manifestuje swoją wolę pozostania tłustym bobasem czyli wymagającym opieki i nieodpowiedzialnym baby. Od razu nasuwa się, że pewne młodzieżowe lub dorosłe style noszenia się afirmują tę postawę, każąc ubierać się w dresy niby niemowlęce śpioszki, hodować grube karki, maskujące szyję, której u niemowląt nie widać, i golić głowę, by wyglądała jak u bobasa. Tutaj też pewna wola przejawia się tak, że formuje ciało. U dresiarzy ta wola jest w dodatku kulturowo wzmacniana (lub „subkulturowo”).

Pogląd, że wola formuje (w jakimś stopniu, mierze) ciało bliski jest psychosomatyce, czyli znajdywaniu przyczyn pewnych chorób w psychicznym stresie. Skoro stres może powodować wrzody żołądka, to możliwe, że niewypowiedziane przekonanie, że „moje życie jest nieznośnie ciężkie” powoduje wdowi garb, a wola „chcę pozostać małym dzieckiem, które jest nieodpowiedzialne, któremu wszystko wolno i od którego nic się nie wymaga” powoduje otyłość. (Czy łysinę również?!)

Tu zaczyna się fascynująca zgadywanka. Jaką wolę, lub jaki opór przed czymś, wyraża wydatny brzuch u mężczyzn? Przesadnie szerokie ramiona u kobiet, urastające ok. 45 r.ż.? Grube nogi? – na który to defekt raczej nie cierpią mężczyźni?

To dotyczy także chorób, bo w myśl skrajnej psychosomatyki, każda choroba lub ułomność jest wyrazem woli. Tylko czyjej woli? Być może kogoś/czegoś szerszego niż „ja”, kogoś/czegoś, co obejmuje świadome „ja”. Być może jest to to, co James Hillman nazywał „charakterem” i co wg niego nawet poprzedza biografię człowieka i w tej roli nazywane jest przezeń „żołędziem” (acorn). Ciągnąc pomysł dalej, dochodzimy do poglądu, że tym czymś-kimś jest coś, co chciałoby się nazwać „karmicznym ja”, jakąś wolą, która trwa poprzez kolejne życia. Zdaje się, że temu poglądowi Stanislav Grof był/jest bliski. Gdzie natychmiast wchodzimy na arcyśliskie poletko. Bo czy ta karmiczna, trans-inkarnacyjna jaźń chce, żebym cierpiał? Czy karmiczna trans-inkarnacyjna jaźń urodzonego z jakimś trudnym defektem, np. z zespołem Downa, ma wolę, żeby ów ktoś był takim? A może raczej ta jaźń chce urządzić sobie wycieczkę w takie oto ekstrawaganckie wcielenie-życie? Gdy o inkarnacjach mowa, trudno uniknąć absurdu.

Przypuszczenie, że ciało – ciało mające pewną formę – nie jest dane komuś tak-o, nie jest przypadkowe, tylko czymś uzasadnione, dobrze pasuje do astrologii. Skoro nasza (twoja, moja) psychika czyli typ charakteru, jest w jakimś stopniu określony przez urodzeniowy rozkład planet, to dziwne by było, gdyby urodzeniowy rozkład planet nie określał typu formy ciała! Jednak o ile astro-psychologia jest dość dobrze rozpracowana, to astro-somatyka jest prawie białą plamą.