Religio lub przewodnik dziecka po wiedzy to politeistyczny katechizm Ezry Pounda wywiedziony z helleńskich i rzymskich misteriów. Podczas gdy przyjaciel Pounda i równie wielki poeta T. S. Eliot szukał prawdy w chrześcijańskiej mistyce on wybrał hellenizm i neoplatońską gnozę. Ta ezoteryczna tradycja wywodzi się od Plotyna (III w. n.e.), który dał syntezę tajemnych nauk orfików, Pitagorasa, Platona, Arystotelesa i Empedoklesa i którą kontynuowali m. in. Porfiriusz, Proklos i Hypatia, jak również anonimowi autorzy starożytności i średniowiecza podszywający się pod mitycznego Hermesa Trismegistosa, a odrodzili filozofowie renesansu z Akademii Florenckiej: Marsilio Ficino i Pico della Mirandola.

Istotą neoplatonizmu jest przekonanie, że boska Jedność, niepojęta myślą, a jedynie dana bezpośredniemu noetycznemu poznaniu, tzw. theorii, udzielającej transcendentnej gnozy, przejawia się w całej hierarchii emanacji i zjawisk natury. Rozmaici bogowie, półbogowie, muzy i nimfy, są jej ważnymi manifestacjami, bowiem dzięki komunikacji z nimi człowiek pojmuje swoje miejsce w Kosmosie, ożywianym przez boski eter oraz cztery żywioły (ziemię, wodę, ogień i powietrze). Człowiek u neoplatończyków składa się z ciała, duszy i ducha (podobnie jak w wielkich tradycjach duchowych Egiptu, Indii i Chin), a nie tylko z ciała i duszy, jak w chrześcijaństwie, gdzie po osobowym duchu został tylko anioł stróż.

Pound nie zamierzał jednak walczyć z namiętnościami duszy i ciała, i być ascetą jak Plotyn, by przez oczyszczenie się z namiętności i głupoty, doznać, tak jak on, olśnienia, lecz wzorem wielu starożytnych estetów pragnął uduchawiać ciało przez ekstatyczne doznania estetyczne i miłość fizyczną. Jest to program arystokraty ducha, duszy i ciała oraz fallokraty. Neoplatonizm Pounda jest libertyński, o czym świadczyły jego liczne równoległe romanse i luźne związki oraz hedonistyczna interpretacja poezji prowansalskich trubadurów i toskańskich poetów..

Pound ukuł nawet łacińską sentencję w której zawarł swoje „gnostyckie“ credo: „Sacrum, sacrum illuminatio coitu!“ Jest ona intrygująca, dlatego że łacińskie sacrum to nie tylko to co święte, lecz również kość krzyżowa (łac. os sacrum, gr. hieron osteon). Jest tak, bowiem kości krzyżowe zwierząt ofiarnych były używane do wróżenia. Wróżono, bowiem, z ogona ofiarnego zwierzęcia, który zwijał się i wykręcał podczas spalania na ołtarzu, a był on przedłużeniem kości ogonowej odchodzącej od kości krzyżowej. Dlatego sentencję Pounda można przetłumaczyć jako: „Święte, święte oświecenie przez coitus!“ lub: “Święte, w kości krzyżowej oświecenie przez coitus!“.

Światopogląd Pounda libertyna nie był jednak jednorodny, zadziwiają jego platońskie i konfucjańskie poglądy na idealne państwo i społeczeństwo, poddane totalitarnym władcom i regulowane surowym prawem i etykietą. Erudycie Poundowi dawne Chiny kojarzyły się nie tylko z Państwem Platona, lecz również ze starożytnym cesarskim Rzymem. Łudził się, że takie społeczeństwo zbuduje inny fallokrata – faszysta Mussolini, którego był entuzjastą.

Nie był to jednak jedyny paradoks w światopoglądzie Pounda. Uwielbiał on Dantego, mimo iż ów w „Boskiej komedii“ stworzył największą chrześcijańską wizję kosmiczną w poezji europejskiej, co prawda łącząc w niej wierzenia chrześcijańskie z mitologią grecką i rzymską, lecz jako oś ustanawiając naukę kościoła katolickiego.

Wypada ubolewać, że cieniem na poglądy poety położył się jego paranoiczny antysemityzm, wymierzony nie tylko w kręgi anglosaskiej finansjery, lecz we wszystkich Żydów. Za występowanie w czasie wojny z jadowitymi antyamerykańskimi, antykapitalistycznymi i antysemickimi propagandowymi audycjami w Radio Roma Mussoliniego – których, nawiasem mówiąc, chyba nikt nie słuchał – Pound zapłacił wysoką cenę. W 1945 r. złapali go włoscy partyzanci i przekazali Amerykanom, którzy oskarżyli go o zdradę i zamknęli w stalowej klatce o wymiarach 2 m. x 2 m., wystawionej na zewnątrz na trzy tygodnie, ku uciesze gawiedzi. Trzymany przez pół roku w bazie wojskowej w Pizie Pound mógł pisać i stworzył tam najlepsze ze swoich Pieśni (Cantos) nazwanych później Pizańskimi. Jednak w końcu załamał się i przewieziono go do więziennego szpitala psychiatrycznego St. Elizabeth w Waszyngtonie, dzięki czemu uniknął procesu i niechybnej kary śmierci.

Przez prawie dwa lata Pound przebywał tam w klitce bez okien pisząc wiersze na papierze toaletowym. Następne dziesięć lat spędził u Świętej Elżbiety w lepszych warunkach, mógł swobodnie pisać i przyjmować wizyty od wielbicieli, a nawet od młodych dam. Po wypuszczeniu opuścił Amerykę i zamieszkał w Italii. Pomału zaczął odzyskiwać uznanie jako wielki poeta, mimo że nie odwołał swych poglądów politycznych. Tym niemniej kilka lat przed śmiercią powiedział Allenowi Ginsbergowi, który specjalnie przyjechał do niego do Wenecji: „Największy błąd jaki popełniłem to ten głupi, podmiejski przesąd antysemityzmu“. Nie przyznał się jednak, że było to coś więcej niż przesąd, a mianowicie żywa nienawiść rasowa.

Uważa się, że kultura europejska czerpała najobficiej z trzech źródeł: ze sztuki Grecji, rzymskiego prawa i wiary rodem z Jerozolimy. Gdy Ateny i Rzym zhellenizowały i zlatynizowały judaizm, powstało europejskie chrześcijaństwo. Można je odrzucać z racji hipokryzji jego instytucji, lecz Pound zrobił w złym stylu powtarzając po nich oskarżenia Żydów o zło całego świata. Świadczy to o nieprzepracowaniu swego cienia i niezrozumieniu cienia kolonialnej i misjonarskiej Europy, tej „matki smoków, które pożarły całą ziemię“, jak to wyraził był C. G. Jung.

To zdumiewające, że żywiąc takie poglądy, poeta nie zmienił swego imienia, nosił bowiem imię kapłana Ezdrasza, redaktora biblijnego Pięcioksięgu, autora Księgi Ezdrasza, zwanego Ezdraszem Skrybą, szanowanej postaci judaizmu, którego kościół katolicki uznał za świętego.

Pound pochodził z szanowanych rodzin purytanów i kwakrów, które przybyły do Ameryki w XVII w. Nic dziwnego, że podniósł bunt przeciw twardemu jankesowskiemu superego na którym ciążył saturniczny obraz surowego Jahwe-Elohim ze Starego Testamentu. Jako poeta czerpiący natchnienie od Erosa, Muz i Apollona, jak to Platon w Ionie przykazał, nie mógł postąpić inaczej, ale po co mścić się na Bogu ducha winnych Żydach? I czy warto było lekceważyć „Pieśń nad pieśniami“ Króla Salomona? Nie mówiąc o kabale!

Pound pytany czego właściwie chce, odpowiadał :„Jedyne czego chcę, to nowej cywilizacji“. Niestety, nie była to wizja uniwersalna, lecz zdecydowanie ekskluzywna; brakowało w niej miejsca dla wszystkich.

Oryginalnie opublikowane w: „Odra“ 11/2015 jako wprowadzenie do „Religio lub przewodnik dziecka po wiedzy“ Ezry Pounda. W Tarace za zgodą pierwszego wydawcy.