Oryginał: From Old Europe to Iron Age - the Ethnogenesis of Europe na stronie Autora aleximreh.wordpress.com, 2 kwietnia 2016. W Tarace za uprzejmą zgodą

Oryginał: From Old Europe to Iron Age – the Ethnogenesis of Europe na stronie Autora aleximreh.wordpress.com, 2 kwietnia 2016.
W Tarace za uprzejmą zgodą Autora. At „www.taraka.pl” by kind permission of the Author.
Przekład: Jerzy Janusz Florczykowski
Śródtytuły od red. Taraki.

Europejskie początki metalurgii

Rozpowszechnianie się metalurgii

[en.wikipedia.org/wiki/History_of_chemistry] Pierwszym odnotowanym w historii metalem wydobywanym przez ludzi wydaje się być złoto, które może występować w stanie wolnym, jako złoto rodzime. Pierwszy dowód tej wydobywczej metalurgii jest datowany na 5. i 6. tysiąclecia p.n.e. i został znaleziony na archeologicznych stanowiskach w Majdanpek, Yarmovac i Plocnik, wszystkie trzy w Serbii. Do tej pory najwcześniejsze wytopy miedzi znaleziono na stanowisku w Belovode, i są to miedziane siekiery z 5500 r. p.n.e. należące do kultury Vinča. Poprzez połączenie miedzi i cyny uzyskuje się doskonały metal, stop zwany brązem, który stanowił przełom technologiczny i rozpoczął epokę brązu około 3500 p.n.e. Według Dušana Šljivara, archeologa z serbskiego Muzeum Narodowego, eksperci znaleźli „miedziane dłuto i kamienną siekierę w miejscu koło Prokuplje, gdzie, jak się okazało, fundamenty liczą sobie 7500 lat, co prowadzi nas do przekonania, że było to jedno z pierwszych miejsc w świecie, gdzie broń i narzędzia metalowe były wykonywane w czasach prehistorycznych. [www.narodnimuzej.rs/zbirke/zbirke-narodnog-muzeja]

[eupedia.com/forum/New-map-of-the-diffusion-of-the-Copper-Age-in-Europe] Najstarsze dowody hutnictwa miedzi pochodzą z kultury Vinča w Serbii około 5500 p.n.e. Stamtąd hutnictwo szybko rozprzestrzeniło się do Bułgarii (kultura Gumelniţa-Karanovo, etc.), a następnie w region Karpat (kultura Cucuteni-Trypole) i do basenu Dunaju. Te kultury „Starej Europy” obejmowały, jak się wydaje, ludność z haplogrupami E1b1b, G2a, J i T, oraz I2a1 dla Cucuteni-Trypole.

Kultura Chwałyńska w regionie Wołgi to pierwsze pojawienie się chalkolitu w stepie. Obróbka miedzi szybko rozprzestrzeniła się na step pontyjsko-kaspijski i powiązane kultury dalej na północ (kultura fatianowska nad górną Wołgą, Oką i Kamą) i na zachód (kultura ceramiki sznurowej). Ta ekspansja była oczywiście związana z haplogrupami R1b i R1a. Warto zauważyć, że kultura majkopska na północnym Kaukazie (od 3800 p.n.e.) rozpoczęła się od razu jako kultura epoki brązu, prawdopodobnie najstarsza na świecie.

Mapy rozkładu produkcji metali na Środkowym Wschodzie

Cyna rządzi światem

[wikipedia.org/wiki/Bronze_Age] Zanim w trzecim tysiącleciu przed naszą erą zaczął się handel brązem, w zachodniej Azji spotykano artefakty z brązu niezawierającego cyny. Rudy miedziowo-cynowe są rzadkie, a w regionie Morza Śródziemnego nie było wówczas żadnych znaczących złóż cyny. Bursztyn był złotem Morza Bałtyckiego, Morze Bałtyckie nie znajdowało się wtedy na obrzeżach cywilizowanego świata, ale było dostawcą luksusowych dóbr ówczesnego świata. Bursztynowy szlak był wykorzystywany do transportu najważniejszego surowca tej epoki – cyny. Surowce te, bursztyn i cyna, rządziły północną i środkową częścią Europy.

Cyna była głównym surowcem epoki brązu. Była najważniejszym zasobem strategicznym, jako że jest, obok miedzi, głównym składnikiem brązu i była o wiele ważniejsza niż miedź, ponieważ była znacznie rzadsza. Cyna była wtedy cenniejsza niż złoto, była tak ważna, jak dzisiaj jest ropa lub gaz. Cezar najechał Brytanię właśnie ze względu na jej kopalnie cyny! (Podobnie jak Trajan najechał Dację ze względu na złoto). Projekt Dystrybucji Cyny (Kasyterytu) Google Earth został zainicjowany w 2007 roku i niedawno wydał owoce. Ma on ostatecznie przedstawić wszystkie znane pierwotne wystąpienia rudy cyny w całej Europie, na Bliskim Wschodzie i w Afryce Północnej, kładąc tym kres kontrowersjom dotyczącym dostępności cyny w regionie Morza Śródziemnego w epoce brązu. [Zob. Więcej: minoanatlantis.com/Tin_Distribution_Bronze_Age.]

Szlak bursztynowy był starożytnym szlakiem handlowym do transferu bursztynu z Europy do Azji i z powrotem oraz z północnej Europy do Morza Śródziemnego (rys. 1)

Rys.1 Bursztynowe szlaki handlowe. 1. Granica Cesarstwa Rzymskiego, 2. Szlak we wczesnej epoce brązu, 3. Szlak w środkowej epoce brązu, 4. Droga morska, 5. Szlak bursztynowy, 6. Szlaki wschodnie.

Bursztyn był wywożony z wybrzeży Morza Północnego i Morza Bałtyckiego wzdłuż dorzeczy Wisły i Dniepru do Włoch, Grecji, do basenu Morza Czarnego i do Egiptu. Podczas epoki brązu szlaki bursztynowe sięgały Adriatyku, zaś zaczynały się na wybrzeżach mórz północnoeuropejskich. W początkach epoki brązu szlaki przekroczyły Alpy.

Bitwa nad Tollense, „wojna światowa” epoki brązu

W pobliżu obecnej granicy między Polską a Niemcami, będącej dawniej granicą między Słowianami a Celtami, i między haplogrupami R1a i R1b, archeolodzy wykopują pozostałości największej bitwy epoki brązu, pisząc na nowo historię. Bitwa ta została stoczona między ludami R1a i R1b około roku 1300 p.n.e. – krótko przed inwazją śródziemnomorskiego świata przez tzw. Lud Morza, który zniszczył wszystkie miasta-państwa na Bliskim Wschodzie. W miejscu bitwy zaczynał się wówczas szlak bursztynowy i wydaje się oczywiste, że walczono właśnie o kontrolę nad tutejszymi zasobami – bursztynem i cyną. Następnie zaś ów szlak został wykorzystany do najazdu na region śródziemnomorski i wybrzeża Morza Czarnego, w dół Dniepru. Tutaj znajdowało się duże miasto Wolin, podobne do tego z wojny trojańskiej. Niemiecki biskup Adam z Bremy w 1080 roku napisał o Wolinie, iż „na Pomorzu przy ujściu Odry, najobfitszej z rzek Słowian, leży największe miasto w Europie, kontrolujące handel w północnej Europie. Słowianie żyją razem z innymi narodami, Grekami i barbarzyńcami.”

Exodus [mieszkańców północnej Europy] z 1200 roku p.n.e. przypomina [późniejszą o 2 tys. lat] ekspansję Wikingów, którzy podbili wschodnich Słowian (Ruś), Anglię, Normandię i Sycylię, najeżdżając Imperium Bizantyjskie i docierając do Bagdadu. Exodus ten został prawdopodobnie spowodowany zmianami klimatycznymi i był możliwy dzięki doskonałej technologii metali i wynikającej stąd przewagi militarnej świata R1a z jego centrum w rejonie słowackich Rudaw. O bitwie nad Tollense/Dołężą obszernie pisał Mariusz Agnosiewicz w artykule „Pomorska Troja”; patrz też Slaughter at the bridge: Uncovering a colossal Bronze Age battle (autor Andrew Curry, 24.03.2016). Agnosiewicz porównuje wykopaliska nad Dołężą z wykopaliskami bitwy grunwaldzkiej, 1410 r., uważanej za największą bitwę średniowiecznej Europy. Badania archeologiczne na polach Grunwaldu są prowadzone od ponad pięćdziesięciu lat, ale do tej pory znaleziono tylko szczątki 200 bojowników. Tymczasem nad Tollense znaleziono kości należące do co najmniej 130 wojowników, a wszystko to po przekopaniu zaledwie 450 m2, czyli zaledwie 10% z tego, co jeszcze pozostało do zbadania. Badanie DNA z zębów ujawniło materiał genetyczny pochodzący z terenów ówczesnej Italii, Polski i Skandynawii.

Odkrycie wielkiej bitwy z epoki brązu: po serii wykopalisk w latach 2009-2015 naukowcy zaczęli rozumieć bitwę i jej zaskakujące konsekwencje dla społeczeństwa epoki brązu. Wzdłuż trzykilometrowego odcinka rzeki Dołęży/Tollense niemieccy archeolodzy odkryli drewniane rękojeści, brązowe groty włóczni oraz krzemienne i brązowe groty strzał. Znaleziono również kości w niezwykłych ilościach. „Jeśli poprawna jest nasza hipoteza, że wszystkie te znaleziska należą do tego samego zdarzenia, to mamy do czynienia z konfliktem w skali dotychczas zupełnie nieznanej na północ od Alp” – mówi zastępca dyrektora wykopalisk Thomas Terberger, archeolog z Państwowej Służby Dziedzictwa Kulturowego Dolnej Saksonii w Hanowerze. „Nie ma niczego, do czego można by go porównać”. Może to być nawet najwcześniejszy bezpośredni dowód — łącznie z bronią i wojownikami — bitwy tych rozmiarów w dowolnym miejscu świata starożytnego. Historyczne relacje z Bliskiego Wschodu i Grecji opisują epickie bitwy, ale zaledwie kilka artefaktów pozostało na potwierdzenie tamtych dumnych relacji. „Nawet w Egipcie, mimo słuchania wielu opowieści o wojnie, nigdzie nie znajdujemy tak znacznej ilości dowodów archeologicznych jej uczestników i ofiar”, stwierdził dr Barry Molloy z uniwersytetu w Dublinie. W 2013 roku badania geomagnetyczne ujawniły dowody istnienia 120-metrowej długości mostu lub grobli rozciągających się poprzez dolinę. Datowanie radiowęglowe wykazało, że chociaż znaczna część budowli poprzedzała bitwę o ponad 500 lat, jej części mogły być zbudowane lub odrestaurowane w czasach bitwy, co wskazuje, że grobla mogła być w ciągłym użytku przez wieki i stanowiła dobrze znany punkt. „Przejście grobli i mostu odgrywało ważną rolę w konflikcie. Być może jedna grupa próbowała ją przekroczyć, a druga odepchnęła pierwszą z powrotem”, przypuszcza Terberger. "Konflikt zaczął się tam i przekształcił się w walki wzdłuż rzeki”. Znaczniki chemiczne w pozostałościach sugerują, że większość wojowników znad Dołęży pochodziła z miejsc odległych o setki kilometrów.

DNA z zębów sugeruje, że niektórzy wojownicy są spokrewnieni z współczesnymi nam południowymi Europejczykami i nie tylko, bo również z ludźmi mieszkającymi w dzisiejszej Polsce i Skandynawii. „To nie była grupka lokalnych idiotów”, twierdzi genetyk Joachim Burger z Uniwersytetu Moguncji, „to jest bardzo zróżnicowana populacja”. Dodajmy opinię Helle Vandkilde z Uniwersytetu w Aarhus w Danii: „była to armia podobna do tej opisanej w dziełach Homera, składająca się z mniejszych zespołów bojowych, które zebrały się, by oblegać Troję” — wydarzenie datowane na mniej niż 100 lat później, w 1184 r. p.n.e. To sugeruje nieoczekiwanie szeroką organizację społeczną, jak uważa inny naukowiec (Jantzen). Według niego: „olbrzymim osiągnięciem było zorganizowanie walk na tak ogromnych odległościach i zebranie tych wszystkich ludzi w jednym miejscu”.

„Oni nie byli rolnikami-żołnierzami, którzy co kilka lat stawali do wojska, to byli zawodowi żołnierze”. Ale dlaczego tak duże siły zbrojne zostały skoncentrowane w wąskiej dolinie rzeki Dołęży w dzisiejszych północnych Niemczech? Kristiansen uważa, że okres ten wydaje się być erą wielkiego przewrotu, który dotknął ziemie od Morza Śródziemnego po Morze Bałtyckie. W Grecji wyrafinowana cywilizacja mykeńska upadła w mniej więcej czasie bitwy nad Dołężą. W Egipcie faraonowie chwalili się pokonaniem maruderów Ludu Morza pochodzących z dalekich krain, którzy obalili sąsiednich Hetytów. Niedługo zaś po bitwie nad Dołężą w północnej Europie rozproszone zagrody ustąpiły miejsca skoncentrowanym, silnie ufortyfikowanym osadom, niegdyś widywanym tylko na południu kontynentu. „Około 1200 r. p.n.e. następuje radykalna zmiana w kierunku do którego zmierzają społeczeństwa i kultury”, twierdzi Vandkilde. „Dołęża wpisuje się w okres, kiedy wszędzie wywoływaliśmy wojny”. Bitwa nad Dołężą wygląda na pierwszy krok w kierunku stylu życia, który jest nadal naszym udziałem. Swoją skalą i brutalnością walk oraz stworzeniem klasy wojowników uzbrojonych w wyrafinowane bronie, wydarzenia z tamtych dawnych dni przypominają bardziej znane i niedawne konflikty. „To może być pierwszy dowód na istnienie punktu zwrotnego w organizacji społecznej i wojen w Europie”, uważa prof. Vandkilde.

Cyna – susza – pasterze

Skąd ludzie epoki brązu brali cynę potrzebną do wytwarzania i wykuwania ciemnożółtego metalu, od którego nazwy nazwano całą epokę? Odpowiedzi dostarcza projekt BRONZEAGETIN project realizowany pod patronatem UE – odpowiednie pomiary wykonywane są najnowszym narzędziem — plazmowym spektrometrem masowym.

„Przejście do dzisiejszego suchego klimatu nie było stopniowe, ale wystąpiło w dwóch szczególnych epizodach. Pierwszy z nich, który był mniej dotkliwy, wystąpił między 6700 a 5500 lat temu. Drugi był brutalny i trwał od 4000 do 3600 lat temu. Temperatury lata gwałtownie wzrosły, a ilość opadów zmniejszyła się, co wynika z datowania metodą węgla C14. To wydarzenie zdewastowało starożytne cywilizacje i ich systemy społeczno-gospodarcze”.

Kultury, które opierają się na koczowniczym pasterstwie, gdzie zwierzęta gospodarskie mogą być swobodnie przemieszczane na nowe zielone pastwiska, mogą przetrwać o wiele lepiej w suchych regionach niż kultury, które mają stałe osady i które żyją z uprawy ziemi. Jednak nie miała racji Marija Gimbutas, gdy twierdziła, że w tamtej epoce agresywni koczownicy podbijali i niszczyli cywilizacje pokojowych rolników. – Przeczą temu dowody świadczące, iż pasterze kultury Kurgan żyli ramię w ramię z osiadłymi rolnikami Cucuteni-Trypole w całym ich regionie, i to na wiele wieków przed końcem kultury trypolskiej. Przeciwnie, jest o wiele bardziej wiarygodnym i logicznym stwierdzenie, że członkowie społeczeństwa Cucuteni-Trypole, którzy stanęli przed widmem głodu skutkiem uprawiania swoich coraz bardziej suchych i jałowych działek zubożonej gleby, w końcu wybrali sposób życia swych sąsiadów i stali się pasterzami.

Należy jednak pamiętać, że wspomniane wcześniej kultury Vinča i Cucuteni-Trypole potrafiły rozwijać się przez tysiące lat bez jakiejkolwiek koncepcji wojny i w swoim czasie stworzyły jedną z najbardziej zaawansowanych cywilizacji. Gdy Indoeuropejczycy stopniowo przemieszczali się przez tereny zajmowane wcześniej przez kulturę Cucuteni-Trypole i rozprzestrzenili dalej po całym obszarze Europy, i poza nią, przenieśli ze sobą linię genetyczną ludu Cucuteni-Trypole. Dziś ta linia genetyczna stanowi istotny wkład do kodu DNA Europejczyków. Innymi słowy, ludzie kultury Cucuteni-Trypole nie wymarli, a ich potomkowie jak najbardziej żyją dotąd, rozwijają się i zamieszkują rozsiani po całym świecie. [Zob. en.wikipedia.org/Decline_and_end_of_the_Cucuteni–Trypillian_culture.]

Mapa Europy późnego neolitu. Sugerowane związki kultur późnego neolitu z haplogrupami Y-DNA

Mapa świata ok. 2000 p.n.e., kolorem czerwonym zaznaczono obszar występowania kultur epoki brązu, w tym kultury unietyckiej. (Fragment mapy https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/8/84/World_2000_BCE.png )

Haplogrupy epoki brązu

Uważa się, że haplogrupa R1b1b2 przybyła do Europy Środkowej i Zachodniej około 2500 r. p.n.e., posuwając się od wybrzeża Morza Czarnego w górę Dunaju. Archeologiczne i genetyczne dowody (dystrybucja podgrup R1b) świadczą o kilku kolejnych falach w kierunku Dunaju między rokiem 2800 p.n.e. a 2300 p.n.e. — poczynając od kultury unietyckiej. Warto zauważyć, że to również zbiega się z końcem kultur majkopskiej (pn. Kaukaz, 2500 p.n.e) i Kemi-Oba (Krym, 2200 p.n.e.), które rozwijały się na północnym wybrzeżu Morza Czarnego i zostały zastąpione przez kultury wywodzące się z północnych stepów. Można zatem wyobrazić sobie, że (w większości) ludy R1b z północnej części Morza Czarnego migrowały na zachód z powodu nacisków ze strony innych ludów indoeuropejskich (R1a) z północy, takich jak rozwijająca się gałąź proto-indo-irańska, łączona z ówczesnymi kulturami Połtawka i Abaszewo. Nie da się zaprzeczyć, że kolejne kultury, takie jak unietycka (2300-1600 p.n.e.), krąg kultur mogiłowych (1600-1200 p.n.e.), krąg kultur pól popielnicowych (1300-1200 p.n.e.) i kultura halsztacka (1200-750) były związane z rozprzestrzenianiem się R1b do Europy, ponieważ gwałtownie wprowadzały nowe technologie i radykalnie odmienny tryb życia. [herebedragons/y-dna]

Haplogrupa kultury unietyckiej R1b jest związana z dyfuzją ludów posługujących się językami proto-germańskimi i proto-celto-italskimi. Pojawiają się wodzostwa (proto-państwa). Trwa dalekosiężny handel brązem, bursztynem, fajansem i prestiżowych złotych towarów. Powszechne jest korzystanie z brązu. Znajdywane złote, miedziane i brązowe obiekty to naszyjniki, płaskie topory, halabardy, płaskie trójkątne sztylety, bransoletki ze spiralnymi końcami, spinki w kształcie krążków i wioseł i poskręcane pierścienie. Poślednia ceramika zazwyczaj zdobiona jest impresjami ze skręconych lin, a czasem z innymi rodzajami odcisków lub nacięć. Zmarłych grzebano w płaskich grobach lub w kopcach-kurhanach w przypadkach bogatych pochówków. Zwłokom towarzyszyły ceramiczne naczynia, biżuteria, przedmioty osobiste wykonane z brązu lub kości i sporadycznie narzędzia krzemienne. Czasem były używane trumny. [eupedia.com/genetics/unetice]

Mapa europejskich kultur od 2000 do 1500 p.n.e

Pierwsi Grecy

Niewiele wiadomo o przybyciu ze stepów plemion pra-greckich. Początki mykeńskiej kultury są datowane na około 1650 r. p.n.e. i jest ona wyraźnie kulturą importowaną ze stepów. Bliskie pokrewieństwo między językami mykeńskim i pra-indo-irańskim sugeruje, że ich użytkownicy rozstali się dość późno, gdzieś pomiędzy 2500 a 2000 r. p.n.e. Archeologicznie mykeńskie rydwany, groty włóczni, sztylety i inne przedmioty z brązu wykazują uderzające podobieństwa z kulturą Seima-Turbino (ok. 1900/1600 p.n.e.) z północnych rosyjskich lasostepów, słynnej z wielkiej mobilności jej koczowniczych wojowników (stanowiska Seima-Turbino znaleziono aż w Mongolii). Jest zatem prawdopodobne, że Mykeńczycy przemieścili się z Rosji do Grecji w latach od 1900 do 1650 p.n.e., gdzie wymieszali się z lokalnymi mieszkańcami, aby utworzyć nową unikalną kulturę grecką. [eupedia.com/europe/Haplogroup_R1a_Y-DNA.shtml]

Mykeńczycy, czyli Achajowie, najechali kontynentalną Grecję między rokiem 1900 p.n.e. a 1600 p.n.e., a nazwą Achajowie niekiedy określa się wszystkich Greków z tego okresu. Centrum ich kultury były Mykeny, które rozwijały się od około 1500 do 1100 r. p.n.e. Przed rokiem 1400 p.n.e. Mykeńczycy podbili Minojczyków. Ich wojna przeciwko Troi miała miejsce w XIII lub na początku XII wieku p.n.e. [aquilaaquilonis.livejournal.com]

Europa w późnej epoce brązu (1200 - 1000 p.n.e.)

Podsumowanie europejskiej etnogenezy

4000-3500 p.n.e. – Większość Europy jest w zasadzie I2, plus warstwy E/J/G, które przyniosły rolnictwo z Bliskiego Wschodu. Step na północ od Morza Czarnego jest „czerwony” R1b, lasy dalej na północ są „żółte” R1a. Stara Europa ma się dobrze, tygiel między Cucuteni, Yamna* i Majkop jest tam, gdzie wszystkie technologie i geny rodzą aryjską mieszankę: rolnictwo i pierwsza technologia metalu od Cucuteni (przez Vinča), konie i rydwany ze stepów oraz nowe technologie metali z Kaukazu. R1b wchodzi do Europy na wybrzeżu Morza Czarnego na wschód od dzisiejszej Rumunii, gdzie wcześniej była kultura Hamangia. [*Yamna, właść. Yamna culture, to ang. nazwa kultury grobów jamowych: słowo yamna pochodzi od ros. jamnaja, „jamowa”, a nie jak zwykle od nazwy miejscowości. Przyp. red. Taraki.]

Przed 2500 p.n.e. – Wschodnia i środkowa Europa oraz północna Europa zostały najechane i zdominowane przez R1A, która spychała również R1b kultury Majkop. Ekspansja Yamna na obszar kultury ceramiki sznurowej (Corder Ware) w całej Europie prócz megalitycznej kultury I2 w Europie Zachodniej. R1b jest spychana na południe przez R1a, przemieszcza się na zachód, idąc na południe brzegiem Morza Czarnego i dalej w górę Dunaju ku Europie Środkowej. Pierwszą bazą R1b w Europie jest Transylwania!

2500-2000 p.n.e. – R1b z Transylwanii najeżdża Środkową i Zachodnią Europę; kultura unietycka jest mieszanką R1a i R1b; kultura pucharów lejkowatych* (Bell Beaker) na zachodzie Europy stanowi mieszaninę I2 i R1b. [K. pucharów lejkowatych występuje m.in. w Polsce. Przyp. red. Taraki.]

2000-1500 p.n.e. – R1a ekspanduje dalej na zachód i południe: kultura trzciniecka przesuwa na zachód granicę obszaru, gdzie dominują R1a bądź R1b. Proto-Grecy, Macedończycy i Trakowie schodzą na południe z północno-centralnej Europy na Bałkany i Grecję.

Po 1500 p.n.e – R1b zakłada nową silna bazę w regionie Rudaw Słowackich, kopalnie metali i handel dają im bogactwo, władzę i przewagę militarną. Rozwijają się i zaczynają potężną ekspansję na wschód, zachód i południe. Całkowicie dominują w Europie Zachodniej i Środkowej, najeżdżają Grecję. Więc najpierw „Grecy” byli „Afrykanami” z haplogrupą E-V13 i „Azjatami” J1/2, druga fala „Greków”, Mykeńczycy, to „Słowianie”, czyli R1a, i w końcu ostatnia fala „Greków”-Dorów była „Celtami” R1b. Ta ogromna fala ekspansji R1b, z epicentrum w Hallstatt, wymiotła cały Bliski Wschód, najechała Lewant i Egipt jako Lud Morza, ale przechodzi przez Trację i nie może zaatakować Europy Wschodniej (kultury łużyckiej). A także przechodzi przez północną Grecję i Macedonię, stąd różnica między Macedończykami z haplogrupą R1a a Spartanami z R1b.

W całym tym czasie Dacja, czyli Rumunia, pozostaje z większością ludności z haplogrupą I2, plus mieszanka R1a i R1b, aż po dzień dzisiejszy. Transylwania jest bardziej „czerwona” ( R1b) – przyszła baza Daków jest podobna do bazy Rudaw i kultury halsztackiej, podobnie jak tamte jest oparta na kopalniach i warsztatów metalowych w górach Transylwanii (słynne kopalnie złota w Roşia Montană).

Dalej odnośniki z oryginalnej publikacji Autora:

aleximreh.wordpress.com/old-europe-the-indoeuropean-homeland-the-aryan-urheimat
aleximreh.wordpress.com/2014/07/30/balkan-aryan-waves
aleximreh.wordpress.com/2014/12/14/ethnogeneses-around-the-black-sea-and-along-the-danube-present-day-romania-the-turntable-of-old-new-europe
aleximreh.wordpress.com/2015/01/05/an-introduction-to-archeometallurgy-wietenberg-santana-ethnogenesis-of-the-celts-geto-dacians-and-greco-thracians
aleximreh.wordpress.com/2015/01/07/i2r1ar1b-contact-area-pie-urheimat
aleximreh.wordpress.com/2016/01/09/7000-years-of-history aleximreh.wordpress.com/2014/07/27/ro-an-i2-continuity-since-the-ice-age-the-classical-dacian-culture-a-fusion-between-the-old-dacians-the-la-tene-celts
aleximreh.wordpress.com/2015/12/19/getes-the-story-to-be-told-quotes
aleximreh.wordpress.com/excerpts-from-the-getes-by-sundeep-s-jhutti-2003
aleximreh.wordpress.com/2014/12/20/the-getes-big-bang-theory
aleximreh.wordpress.com/excerpts-from-the-getes-by-sundeep-s-jhutti-2003
aleximreh.wordpress.com/2014/12/20/the-getes-big-bang-theory