Kategoria: Mistrzowie i klasycy
Tematy/tagi: Biblia • filozofia • hermetyzm

Zapewne niezbyt wielu słyszało o takim filozofie. Ja wszelako, prowadząc na drugim roku zajęcia z historii filozofii, zawsze na początku roku czytałem ze studentami fragmenty jego Mowy o godności człowieka, napisanej w 1486 roku. Miał wtedy 23 lata, był jednym z członków Akademii Platońskiej we Florencji, inspirował się kabałą i filozofią hermetyczną. Zmarł w wieku 31 lat. Jego tekst to niesamowity manifest wolności i autokreatywności człowieka, brzmiący niezwykle współcześnie. Pico dokonuje w nim swoistej parafrazy opowieści o stworzeniu znanej nam z Księgi Rodzaju. Opisuje stworzenie świata i człowieka, wprowadzając istotną modyfikację do mitu chrześcijańskiego. Sugeruje mianowicie, że w umyśle bożym nie istniał żaden pierwowzór człowieka, żaden archetyp, wedle którego mogłoby odbyć się jego stworzenie. Cóż za heretycka i odważna sugestia – Bóg nie ma w swoim umyśle idei tego, czym jest człowiek! Powołuje więc Adama do istnienia jako „dzieło o nieokreślonym kształcie” i pozwala mu stworzyć siebie.

Mowa, którą wygłasza Bóg do Adama jest wyrazem wiary w potęgę ludzkiej wyobraźni. To dzięki wyobraźni człowiek zyskuje wolność polegającą na mocy kreowania własnej natury: „Nie wyznaczam ci, Adamie, ani określonej siedziby, ani własnego oblicza, ani też nie daję ci żadnej swoistej funkcji, ażebyś jakiejkolwiek siedziby, jakiegokolwiek oblicza lub jakiejkolwiek funkcji zapragniesz, wszystko to posiadał zgodnie ze swoim życzeniem i swoją wolą. Natura wszystkich istot została określona i zawiera się w granicach przez nas ustanowionych. Ciebie zaś, nieskrępowanego żadnymi ograniczeniami, oddaję w twoje własne ręce, abyś swą naturę sam sobie określił, zgodnie z twoją wolą. Umieściłem cię pośrodku świata, abyś tym łatwiej mógł obserwować wszystko, co się w świecie dzieje. Nie uczyniłem cię ani istota niebiańską, ani ziemską, ani śmiertelną, ani nieśmiertelną, abyś jako swobodny i godny siebie twórca i rzeźbiarz sam sobie nadał taki kształt, jaki zechcesz. Będziesz mógł degenerować się i staczać do rzędu zwierząt; i będziesz mógł odradzać się i mocą swego ducha wznosić się do rzędu istot boskich.”

Adam, do którego zwraca się tu Bóg to oczywiście Praczłowiek, Anthropos hermetyzmu, albo Adam Kadmon kabały, archetyp człowieka, pleromatyczny byt zawierający w sobie wszystkie potencjalności właściwe całemu gatunkowi ludzkiemu. Jest bytem nieokreślonym, ale właśnie dzięki temu może stać się wszystkim. I to jest najważniejsze przesłanie renesansowego filozofa, jedno z podstawowych źródeł współczesnego indywidualizmu. Dziś mówimy o samorealizacji, indywiduacji, byciu sobą itd., itp. Warto pamiętać, że te koncepcje mają swe dawne źródła.

Wikipedia