Kto? Clive Hamilton. Gdzie? W nieustannie czytanej przez mnie książce „Defiant Earth. The Fate of Humans in the Anthropocene” (Krnąbrna Ziemia. Los ludzi w antropocenie; i niech mi Ktoś wytłumaczy, dlaczego słówko antropocen, nazwa własna w końcu, stoi tam z „the”???) wytrwale tropi początki i źródła Nowoczesności. Tej Nowoczesności, która mając nas zbawić, zawiodła, sprowadzając nam na głowy antropocen, czyli wścieknięcie się Systemu Ziemia, który od naszych gazów cieplarnianych – a wszystkiego naszego drażniącego go śmiecia nie znamy przecież, nawet nie wyobrażamy sobie – jął szaleć. Znajduje: w artykule Kanta – tak, tego Kanta, Immanuela z Królewca – pod tytułem „Co to jest Oświecenie” z 1784 roku. Tekst jest krótki i dostępny po polsku i myślę, że warto go przeczytać. Hamilton pisze:

Jeśli nawet stanowczy Kantowski podział świata na dziedzinę [realm] konieczności (natura i jej prawa) i dziedzinę wolności (zajmowaną przez człowieka) wydaje się czymś, co interesuje tylko filozofię, faktycznie jest esencją nowoczesności.

Gdyż – dodaję i streszczam – u podstaw Nowoczesności leży wizja (lub „ontologia”) w której stoją naprzeciw siebie: wolny i rozumny Człowiek – i bierna, wyznaczona przez konieczność, i w tym sensie właściwie martwa, Natura. Na której ciele Człowiek może wyprawiać dokładnie co chce, bo jego wolność nie jest ograniczona. Hamilton kontynuuje:

Dokładnie w ten sposób, nieświadomie i na co dzień, my definiujemy siebie: jako izolowane „ega” [egos] bytujące wewnątrz ciał odrębnych od świata wokół nas.

Esej Kanta opublikowano w piśmie datowanym na grudzień 1784. W niemieckim oryginale dostępnym w Wikisource stoi w podpisie: „I.[mmanuel] Kant. Königsberg in Preußen, den 30. Septemb.[er] 1784.” Dobrze! Z taką dokładnością już można narysować kosmogram. Przyjąłem na rybę godzinę 18, chociaż prawdopodobne, że Kant jako skowronek wstał o świcie i machnął zamówiony z Berlina tekst do siódmej rano. Ale niech już zostanie osiemnasta. Oto kosmogram:

Na ascendent i medium coeli nie zwracamy uwagi, gdyż czas wewnątrz doby, od którego zależą, jest nieznany. Tak samo nie jest ważne, że Merkury przypadkiem wypadł na descendencie, a Księżyc na początku Byka – pozycja Księżyca również jest silnie zmienna w ciągu doby. Co jest ważne-relewantne? Opozycja Saturna do Urana! (Zaznaczona granatową linią.) Przy czym, co równie ważne, obie planety zbliżają się do punktów harmonicznych pięciokrotnych, która zaznaczyłem gwiazdkami: czerwona to punkt 5-krot. ognisty 18° Koziorożca, niebieska punkt 5-krot. powietrzny 18° Raka.

Uran z dobrą dokładnością rezyduje w pięciokrotnym powietrznym punkcie 18° Raka. Punkt ten sam ma charakter uraniczny (ma naturę Urana) i kojarzy się z zamiłowaniem do nowości, nowych mód i nowych idei, także tych rewolucyjnych – więc odsyła do nowoczesności. Saturn z podobnie dobrą dokładnością znajduje się w punkcie pięciokrotnym ognistym 18° Koziorożca, który kojarzy się z ciężkim sprzętem, inżynierskimi robotami, zmaganiem się z materią, występującą zarówno w roli opornego materiału, jak i stawiających mu czoła ciężkich narzędzi lub maszyn. Zatem również w tym punkcie zakodowana jest nowoczesność, tyle że tutaj widziana od strony inżynierskiej, technologicznej, podczas gdy w opozycyjnym punkcie w Raku figuruje w swojej wersji filozoficznej, wolnościowej i wyzwolicielskiej.

Swój artykuł definiujący i podsumowujący zjawisko Oświecenia i jego kontynuacji: Nowoczesności, Immanuel Kant napisał w momencie, gdy dwie długookresowe planety pokazywały te punkty, których treść właśnie rozwinął, przelał na papier. Z drugiej strony, wydarzenie to, czyli napisanie przez Kanta „Beantwortung der Frage: Was ist Aufklärung?”, jest dobra ilustracją znaczeń obu tamtych astro-punktów.

Ponieważ zdarza mi myśleć obrazami, najpierw zobaczyłem w tym kosmogramie Legolasa z Gimlim. Uran w powietrznym 18° Raka to Elf, istota powietrzna, wysublimowana, w walce posługująca się powietrznym i na odległość rażącym łukiem, jednocześnie jakoś krucha, ulotna i odleciana; łączy cechy intelektualnego żywiołu Powietrza i związanego z życiem (w tym z drzewami) żywiołu Wody. Saturn w ognistym 18° Koziorożca to Dwarf (tłumaczony „Krasnolud”), podziemny rzemieślnik wykuwający skalne sztolnie i pozyskujący ukryte skarby, walczący toporem, bronią arcy-dosłowną i zmuszająca do bliskiego kontaktu, zwarcia z nieprzyjacielem. Łączy żywioły Ognia i Ziemi. Symbolizuje dosłowny, namacalny i techniczny (a nie ledwie pojęciowy) kontakt z materią („Naturą” u Hamiltona i Descoli) w jej radykalnej postaci.

Postaci Legolasa-Elfa i Gimliego-Dwarfa symbolizują zarazem konfrontację człowieka z Wolnością (ten pierwszy) i Koniecznością (ten drugi).

W kosmogramie znaczący też wydaje się kompleks Słońce-Mars-Pluton, wyrażający zwycięski (trygon!) podbój świata przez Oświecenie-Nowoczesność, oraz biseptyl (1/7 z 360°) od Plutona do Merkurego, wyrażający potęgę kombinującego umysłu (Merkury) doprowadzoną do skrajności (Pluton). Przy czym też relewantne wydaje się to, że Pluton leży w Wodnikowym punkcie „Pewność” (ściśle 8°34' Wod.), a Merkury w punkcie „Niepohamowana młodzieńcza zabawa” (ściśle 25°43' Wagi), oba punkty – co też jest wybitnie znaczące – Ogniste.

Ciekawych rzeczy można dowiedzieć się, czytając Hamiltona. Kontynuujmy.