Poprzednio pisałem, że w zaczarowanym świecie można działać samą myślą albo intencją. – Inaczej niż w naszym normalnym, gdzie sama intencja nie skutkuje. Czy to wszystko? Wydaje się, że tam, gdzie jest zaczarowane, dziwnych rzeczy dzieje się więcej. Pisałem o tym kiedyś w „Cyrk, świątynia Trikstera” – że główne role cyrkowe odpowiadają właściwościom świata zaczarowanego: * odpuszcza siła ciężkości, więc można lewitować lub podobnie, co inscenizuje linoskoczek; * przedmioty nie trzymają się zasady zachowania, co inscenizuje iluzjonista znikając coś lub wyjmując króliki z pustego kapelusza; * zwierzęta współdziałają z ludźmi, co inscenizują treserzy i co przybliża sytuację dialogu lub komunikacji zwierzęcia i człowieka, która osiągnęłaby pełnię, gdyby istniały inteligencje nie będące ludźmi. Czwarta rola cyrkowa, klown, raczej nie należy do zaczarowanego. (Czy na pewno nie?)

Jeszcze raz, dla pamięci:
(L) zawieszanie grawitacji czyli lewitacja: unoszenie się lub czegoś w powietrzu
(C) zawieszanie zasady zachowania: znikanie (czegoś), kreowanie (czegoś z niczego); coś znika w jednym miejscu i pojawia się w innym
(D) istnieją (i dialogują z nami) inteligencje niebędące ludźmi.

Pamiętamy o poprzednio zauważonej cesze:
(I) sama intencja powoduje realne skutki.

W literaturze występuje mnóstwo zaczarowań medycznych, jak uzdrowienia, przyśpieszone gojenie ran, ożywanie zmarłych. Można je podciągnąć pod ogólniejszą grupę:
(R) odwracanie nieodwracalnych zmian.

Występuje też:
(E) poszerzona percepcja i poszerzona komunikacja, np. „widzę przez ścianę”, „wiem, o czym mówią w drugim mieście”, „wymieniam się myślami z kimś”.
Do poszerzonej percepcji zaliczmy też widzenie (i w ogóle percepcję) rzeczy, których normalnie nie widać, np. aur, duchów, dodatkowych wymiarów, śladu w czasie. Także – ważne! – zmarłych i rozmawianie z nimi. To nie należy do „R”, odwracania nieodwracalnego, ponieważ w seansach nekromantów zmarli nie wracają do życia ani do świata żywych, tylko są percypowani w swojej krainie zmarłych lub chwilowo rzutowani stamtąd do naszego świata.

Czy literatura bajeczno-fantastyczna przewiduje percepcję czegoś, co wg nauki jest, ale nasze zmysły na to nie reagują, np. polaryzacji światła, pola magnetycznego, strumienia neutrin? – Ciekawe.

Science fiction tym różni się od baśni i od fantasy, że zaczarowane objaśnia na gruncie nauki lub nauki wyobrażonej w danym dziele. Baśń i fantasy tego nie robią, a wyjaśniają „czarodziejskimi mocami”, czyli właściwie, nie wyjaśniają.

W „Solaris” Stanisława Lema zaczarowane właściwości kobiety, która nawiedza bohatera, wyjaśnione są tym, że inteligentny ocean planety Solaris umie wytwarzać – z neutrin – atrapę materii, czyli jakby sztuczną materię, pozornie podobną (tamta kobieta wygląda i zachowuje się „jak prawdziwa” i zdaje się, że masę ma też raczej 60 kg, a nie 600 lub 0.6 kg), ale dającą inne „zaczarowane” właściwości: tamta kobieta nie śpi, w ciągu minut regeneruje rany, które normalnie byłyby śmiertelne, rozwija siłę wielokrotnie przewyższającą ludzką. (W powieści dziwił mnie brak eksploratorskich chęci bohatera, który nie bada, czy jego tajemnicza partnerka defekuje lub – czemu by nie? – menstruuje.)

Tu ważny punkt: środkami technologii i za sprawą naukowych teorii można emulować zaczarowania. Samolot, balon, spadochron, lotnia, skafander ślizgowy emulują lewitację. Maszyny (programy) sztucznej inteligencji emulują (lub będą to robić w bliskiej przyszłości) nie-ludzkie inteligencje; łatwo wyobrazić sobie s-inteligentne zabawki. Liczne technologie medyczne robią to, co dawniej przypisywano szamanom. Telefon komórkowy, ale i ten przewodowy też, emuluje poszerzoną komunikację. Jednak kiedy coś z zaczarowań jest emulowane technologicznie, natychmiast przestajemy uważać to za zaczarowane. W filmie o Harrym Potterze jest gazeta, w której ilustracje się ruszają jak film i mówią. – Gdy mamy filmy i filmiki na stronach www lub w smartfonach, taka „magia” nie zachwyca, ale śmieszy, obciachem trąci.