Tekst czytany: 01-01-2014. Kamil M. Kaczmarek. Religie naturalne, objawione, sztuczne czy normalne?. (→ Religie) – w Tarace (i nie tylko).

Jest jeszcze jedno podejście do sprawy (A) naturalności lub (B) nadnaturalności ewentualnie (C) sztuczności religii – zwykle jest ono łączone z osobą i twórczością Junga (Carla Gustava) i jego koncepcją archetypów. (Ale jakich prekursorów i nauczycieli miał Jung? Kto przed nim wpadł na pomysł archetypów?) Żeby nie wiązać się zbyt ściśle z Jungiem, określę to stanowisko lub podejście następująco i ogólnie: oto (przyjmuje się, że) wyobrażenia religijne mają podstawy i początki nie tylko w tym, co się komuś przywidziało, czyli w sferze subiektywnej, sferze ściśle subiektywnych przeżyć, ale także w czymś, co jest w jakimś stopniu obiektywne i do czego można mieć dostęp kanałem nie-religijnym. Przypadkiem tego poglądu był pogląd Junga, który twierdził, że za przywidzeniami (i nie tylko za nimi) stoi pewna obiektywność, mianowicie archetypy, a dostęp do nich można mieć naukowo kontrolowany poprzez techniki psychoanalizy.

Nie chcę przez to powiedzieć, że Jung „miał rację”, bo zbyt wiele razy krytykowano i jego poglądy i rzekomo „naukowe” metody jego psychoanalizy. Potraktujmy Junga jako przypadek: że takie poglądy można mieć i bywały wysuwane. Równoległa, ale zupełnie różna od Jungowej była koncepcja Waltera Friedricha Otto, którego niestety na polski nie tłumaczono i znam jego poglądy tylko z omówienia w pięknej książeczce prof. Wiesława Juszczaka „Realność bogów”. Bogowie, przede wszystkim greccy starożytni wg Otta są, istnieją, całkiem obiektywnie, chociaż nie tak, jak to robią ciała materialne, ponieważ są czymś innym: są postaciami, po niem. Gestalt (-en).

Linię przekazu Junga pociągnął dalej Stanislav Grof, rozbudowując inwentarz archetypów i eksplorując ich świat nowym i potężnym kanałem dostępu: stanami świadomości zmienionej przez LSD i holotropowe oddychanie.

Pomińmy na razie to, czy archetypy lub boskie Gestalten są takie jak chciał Jung, czy takie jak widzieli je Grof lub Otto. Przyjmijmy rzecz bardziej podstawową: że jakieś są i jakiś dostęp poznawczy do nich mamy. Pozwala to jeszcze inaczej poklasyfikować religie, na te bardziej naturalne i naturalne mniej, ewentualnie całkiem przeciwne naturze. Te mniej naturalne nie byłyby przy tym podejściu ani „nadnaturalne” ani „sztuczne”, tylko niezgodne z naturą – niezgodne z naturą archetypów lub Gestalten. Przeciwne naturze! Pogaństwo o którym myślę, byłoby więc religią możliwie zgodną z naturą.