Grody Słowiańskie

W poprzednim odcinku wpomniałem o grodzie Morcanów (czy Marcanów), dzisiejszej dzielnicy Magdeburga. Polska nazwa to Dziewin, choć w niemieckich źródłach znana jako: Magadoburg, Morgengabe, które oznaczają nie tylko zamek, lecz także dar, który - zgodnie z niemieckim zwyczajem - był wręczany (w ramach ślubu) pani młodej z rąk pana młodego i jego rodziny, co zgodne jest z przesłankami historycznymi. Pierwsza żona Ottona I wybrała Magdeburg jako miejsce swojej rezydencji; po śmierci została pochowana w późniejszej katedrze. W 937 r. Magdeburg był miejscem narad królewskich. Otton I ufundował benedyktynom opactwo pw. Świętego Maurycego (St.-Mauritius-Kloster lub Moritzkloster) z kościołem, który wkrótce stał się katedrą; nadał im włości na terenie okolic Magdeburga oraz prawa korzystania z różnych dochodów pochodzących, m.in. z dziesięcin i pańszczyzny. Otto I został także pochowany w magdeburskiej katedrze.

 Poniżej szkic Magdeburga z XVI wieku:

Na wyspie, po wschodniej stronie Łaby, leżał (do XII w.) wspomniany gród graniczny Słowian Pechovi.

Interpretacja znaczenia nazwy grodu Pechovi, jak zwykle w takich przypadkach, może być kontrowersyjna. Faktem jest, że gród - leżący na wyspie rzeki Łaby - był wielokrotnie ofiarą powodzi. W kronikach  Magdeburga, którą znalazłem na stronie -  http://magdeburger-chronist.de/md-chronik/ch-1000.html - jest taki przykład :

Rok 1007 - Der Polenherzog Boleslaw dringt bis an die Elbe bei Magdeburg vor und wird nur durch ein Hochwasser gestoppt.

 Co znaczy :

Rok 1007 - Polski książę, Bolesław, dociera do Łaby koło Magdeburga i zostaje zatrzymany przez powódź.

Tak więc można powiedzieć, że próbom odzyskania słowiańskich ziem sprzeciwiała się nawet natura. Można mówić o pechu. Opisywane w innych źródłach zawalenie się palisady grodu Pechovi i jego całkowity upadek, mógł być też efektem naporu wód powodziowych.

Kronika Magdeburga wspomina także inne incydenty związane z Polską:

Rok 1005 (sierpień) - król Henryk I organizuje wyprawę przeciwko polskiemu księciu Bolesławowi, który zajął Czechy i Łużyce.

Rok 1010 - ma miejsce  kolejna kampania polskiego księcia Bolesława. 

Rok 1013 - książę polski, Bolesław, posyła syna Mieszka z bogatymi prezentami do Magdeburga, do króla Henryka II.

Zabiega o pokój, który sprawia, że złożona jest przez Polskę przysięga wierności. 

Działalność syna Bolesława, Mieszka II, została odnotowana także w dalszej części ww. kroniki:

         1029 - Miseco II, König von Polen, greift die Lausitz an. Kaiser Konrad II. sammelt bei Magdeburg ein Heer und rückt gegen den Feind vor. Er muss sich aber mit Verlusten wieder zurückziehen.

         1030 - Die Polen fallen wiederholt in das Land ein, verwüsten über 100 Orte zwischen Elbe und Saale und führen über 9.000 Gefangene mit sich.

         1031 - Konrad II. rüstet erneut ein Heer gegen den Polenkönig. Nach mehreren Niederlagen bittet Miseco um Frieden, muss die Gefangenen freigeben und die besetzten Gegenden räumen.

Tłumaczenie:

1029 - Miseco II, król Polski, najeżdża na  Łużyce.

Cesarz Konrad II zbiera pod Magdeburgiem swą armię i próbuje dać odpór wobec wroga. Musi jednak się wycofać, a to wskutek porażek i strat własnych.

1030 - Polacy wielokrotnie najeżdżają kraj, doprowadzając do zburzenia ponad 100. miast, między Łabą i Soławą, i w swoim marszu zabierają ponad 9 tys. jeńców.

1031 - Konrad II modernizuje i uzbraja ponownie armię przeciwko królowi polskiemu. Po doznaniu kilku porażek Miseco II zwraca się o zawarcie pokoju. Zmuszony jest do zwolnienia więźniów i opuszczenia okupowanych terenów.

Wracając do nazewnictwa, przytoczę plan podziału na dzielnice Magdeburga.

Centralna dzielnica Buckau, oznaczna kolorem żółtym, jest wymieniona w kronice pod datą:

937 - 21.September - Buckau wird das erstemal in der Schenkungsurkunde Otto I an das Moritzkloster als "Buchuvi" ("Ort an den Buchen") erwähnt.

Czyli :

21 września roku 937 - po raz pierwszy została wymieniona osada Buckau (w akcie darowizny Ottona I dla klasztoru św. Maurycego), jako "Buchuvi", co miało oznaczać miejsce buków (drzew), czyli bukowy zagajnik.

Buch - to też jest niby germańskie (niemieckie) słowo, a występuje w słowiańskiej nazwie?

Inna dzielnica Magdeburga to Crackau.

Niemiecka Wikipedia opisuje:

"Durch Ausgrabungsfunde ist erwiesen, dass das Gebiet des heutigen Cracaus bereits zur römischen Kaiserzeit (um 300 n. Chr.) auf zwei hochwasserfreien Sandinseln von Germanen besiedelt war. Später ließen sich dort Slawen nieder, die dem Ort in ihrer Sprache den Namen Krakov gaben, der als Ort des Krak gedeutet werden kann. Die Siedlung war weitgehend von Sumpfwiesen umgeben, doch gab es bereits mit dem Gübser Damm eine Wegverbindung nach Osten.

Als Cracowe wird der Ort erstmals 1160 urkundlich im Zusammenhang mit der Ansiedlung holländischer Einwanderer durch den Magdeburger Dompropst erwähnt. Zu dieser Zeit erfolgte die Bebauung entlang eines Straßenkreuzes, das heute die Potsdamer und Babelsberger Straße sowie die Simon- und Burchardstraße bilden. Die erste Kirche wurde offenbar auch von Holländern erbaut; sie wurde am 9. Juli 1164 dem heiligen Briccius geweiht."

W tłumaczeniu tak to wygląda:

Wykopaliska potwierdziły, że obszar - teraz nazywany Cracaus - był już do okresu rzymskiego (rok 300. ne.) zasiedlony (na dwóch wolnych od powodzi piaszczystych wyspach) przez plemiona germańskie.

Później osiedlili się tu Słowianie. W ich języku nazwali to miejsce Krakov - to nazwa, którą można interpretować jako "miasta Kraka". Osada, otoczona bagnistymi łąkami i zmiennym nurtem rzeki, połączona była ze wschodniej strony z groblą Gubser.

Jako Cracowe miejsce zostało po raz pierwszy udokumentowane w 1160, w związku z rozliczeniem holenderskich imigrantów przez proboszcza magdeburskiego.

W tym czasie powstawały pierwsze budynki wzdłuż skrzyżowania dróg, które tworzą dziś drogę na Poczdam i Babelsber, a także Simon oraz Burchardstraße. 

Pierwszy kościół został zbudowany prawdopodobnie przez osiedlanych tam Holendrów i poświęcony św. Bricciusowi 9 lipca 1164 roku.

Tak więc mamy też miasto Kraka. Jak to wytłumaczyć? Oto zagadka.

A wracając do naszego pechowego, czy może "wymagającego troski" grodu Pechovi. Kronika magdeburska:

Rok 948 - Pierwsza wzmianka o Pechau, jak Pechoui w dokumencie Ottona I.

Wertując net, w poszukiwaniu racjonalnego wyjaśnienie dla ww. nazwy, dotarłem przypadkiem do kilku informacji. I tak - podczas prac melioracyjnych, w pobliżu grodziska, natrafiono na resztki palisady z początków jego istnienia. Oto fotka :

Być może w żyłach niektórych mieszkańców płynie jeszcze wielecka krew Morcanów. Na fragmencie mapy, poniżej, nazwani są jako Morya, czyli Morzyczanie.

Inne niemieckie nazwy - to Moricane, Moresceni czy Morazena.

Oto kilka słów przypomnienia ze żródeł niemieckich:

Germanina Slavica był to bardzo sporny obszar w okresie wczesnego średniowiecza. Obszar ciągłych wojen przeciwko Słowianinom, zamieszkującym między Łabą i Odrą, którzy zajmowali jakby kulturową wyspę, obszar pogaństwa w morzu, w dużej mierze już schrystianizowanej Europy Środkowej. Nazwa słowiańskiego ludu to Moricane/Moresceni lub Morazena, a rejon nazywany był Wendengau (kraj Wendów). Leżał na wschód od Magdeburga, między Havelą i Łabą, a tym samym na wschód od księstwa Saksonii.
 
Po nieudanych próbach króla Franków, Karola Wielkiego, który posunął się na wschód w roku 780, w wojnach saksońskich (włączenie księstwa Saksonii do Cesarstwa Franków 772-804) i ustanowił granice ze Słowianami na Łabie - udało się ją przesunąć (w początkach X w.) niemieckim książętom: Henrykowi I i jego synowi  Ottonowi I (Wielki). I tak postawili swą stopę władców na wschód od Łaby.
 
Morzanie byli jedną z czterech grup plemiennych północnego słowiańskiego plemienia Wieletów (Wilzen), którzy osiedlili się w 95. grodach plemiennych i trwali w nich przypuszczalnie od VII do połowy XII wieku. Gród Pechowi, położony na wzgórzu widocznym dziś na wschodnim krańcu ulicy Szerokiej, dzisiejszej osady Pechau.

Aż do XII w. udawało się w grodzie na wzgórzu powstrzymywać pochód władców z dynastii Ottonów i utrzymywać granice Słowian połabskich. Ulegli w końcu i poddali się. 

Do dziś pozostał po nich ślad: grodzisko i skansen. Chociaż tyle i aż tyle.