dla kolegi za tak wnikliwe analizy, zastawienia i podsumowanie. No, naprawdę, ukłony! Jeszcze wrócę do tego artykułu... Zgadzam się przede wszystkim jako praktyk- psychoterapeuta z twierdzeniem, że osobowość jest absolutnie kluczowa dla wszelkich dalszych działań rozwojowych i wiele dobrych interwencji terapeutycznych nie przynosi skutku, gdy zapomnieć o rzetelnej diagnozie osobowości.Także w diagnozie klinicznej DSM obowiązuje święta zasada: "najpierw oś I", czyli oś osobowości. Praktyka pokazuje, że zasada słuszna. Choć twierdzę, że sam enneagram oferuje więcej niż wszystkie DSMy razem wzięte. Niemniej można te systemy również twórczo połączyć...Tymczasem pozwolę sobie zapytać: czy znany jest autorowi (Tobie?), także inspirowany starożytnymi metodami diagnozy osobowości, ostatnio bardzo modny na Zachodzie, system zwany Human Design?

Bardzo dziękuję za uznanie. Bardzo mi się ono przyda :-). Tym bardziej że uznanie to okazuje praktyk-psychoterapeuta. Nie jestem bowiem nikim, że tak powiem, z branży. Jestem amatorem, czy hobbystą, czy może naturszczykiem, w sprawach psychologii, terapii itp. Od ok. ośmiu lat, nie wiem zupełnie po co, prowadzę swoje prywatne studia. Miałem nawet poczucie winy z tego powodu, że nie zajmuję się czymś bardziej konkretnym. Ale jakoś tak faktycznie zafascynowałem się tym, jak duży wpływ osobowość wywiera na nasze postępowanie i w ogóle na życie.
Też uważam, że enneagram jest wyjątkowy i wg mnie jest najlepszy. Przynajmniej pośród tych systemów, które do tej pory sobie studiowałem. No i enneagram był też główną przyczyną, rozpoczęcia moich studiów nad osobowościami. A mówiąc ściślej, były to artykuły o enneagramie panów Jóźwiaka i Wirpszy umieszczone na Tarace. Także osobiście zawsze będę miał dużą sympatię do enneagramu.
Pierwszy raz słyszę o – Human Design. Zresztą jak moje studia są zupełnie prywatne, to pewnie o wielu rzeczach jeszcze nie słyszałem :-). Dzięki, za informację o tym systemie.

...ale już widzę że Twoje dzieło jest bardzo ciekawe i inspirujące. Składam Ci wielki szacunek za to co zrobiłeś. Póki co, coś z innej beczki. Coś z mojego życia. Hasłowo. Zainspirowany Twoim komentarzem. Od dziecka miałem umysł ścisły i byłem niezależny. Już jako dziecko opuściłem kościół bo mu nie wierzyłem. (chociaż było to nieświadome) W szkołach też się nudziłem i męczyłem. Znacznie wyprzedzając innych. Szybko wdepnąłem w biznes i życie rodzinne. I jedno i drugie nie układało się po mojej myśli. Więc zacząłem czytać, poznawać i wkrótce trenować różne formy uzdrawiania i rozwoju. Miałem szczęście trafić na dobre książki i treningi. I bardzo szybko trafić na najlepsze dla mnie treningi. I co się okazało. Wszędzie, na wszystkich treningach uczyłem się najszybciej. I byłem najlepszy. Dzisiaj wiem że bardzo pomagało mi w tym to że nie miałem narzuconych i zakodowanych wcześniej szkodliwych wzorców i przekonań. Że miałem dużą niezależność i swobodę obserwacji i oceny oferowanej wiedzy. No i to że trafiłem na dziedzinę, która okazała się mi bliska. A nawet przeznaczona, czy ja jej.
To że późno zacząłem i to że trafiłem w obszary wiedzy z całkiem  opozycyjnego świata (pozornie), nie tylko nie było mi przeszkodą. Ale wręcz było i jest darem i zasobem.  Wszystko ma swój, właściwy, czas. Wcześniej może znaczyć opóźnienie. Późno może znaczyć łatwiej i szybciej. Podobnie też różne drogi prowadzą do zmian, do zmiany systemu. Jedni zmieniają systemy od środka. Będąc ich uczestnikami. Inni nie wchodzą w istniejące systemy tylko tworzą nowe. Wszystkie drogi prowadzą do rozwoju i spełnienia. Każdy ma swoją. I ważne żeby nią podążać. Drogą przeznaczenia i spełnienia. A najlepszym przewodnikiem jest miłość lub serce (jakby to powiedziała Izabella). Czyli robić to co się kocha i kochać to co się robi.

Pojawiam się w różnych miejscach mandali, w zależności od przyjętego systemu typologii osobowości. Nie wiem, co o tym myśleć? Przy okazji mam pytanie, czy osobowość można zmienić, czy też jest na całe życie? A może zmiana uzależniona jest od jakichś mega-ważnych-wyjątkowych życiowych przeżyć? Pytam, bo chętnie bym co nieco pozmieniał tu i tam;-)

Andrzeju bardzo dziękuję za szacunek i miłe słowa.
Cieszę się, że mój artykuł bez bliższego zapoznawania jest ciekawy i inspirujący :-). Tak właściwie to faktycznie jest tego za dużo, żeby się z tym można było o razu zapoznać. Postaram się to wziąć pod uwagę przy następnych artykułach. Powyższy artykuł jest jednak swego rodzaju całością i trudno byłoby mi to zrobić krócej.
Ciekawe jest to bardzo, co piszesz o sobie. Może faktycznie jest korzystne to, że jak piszesz – pomocne było Ci to, że nie miałeś narzuconych i zakodowanych wcześniej szkodliwych wzorców i przekonań, i że miałeś niezależność i swobodę obserwacji.
Nie zastanawiałem się na tym wcześniej. Ja tworząc mandalę charakterów, z jednej strony podążałem za tym, co mnie po prostu interesowało. A z drugiej strony, kiedy się robi coś, z czego nie ma jakichś konkretnych korzyści oraz coś, co jest z „opozycyjnego świata”, to jest się w sumie człowiekiem wyrzuconym niejako na boczny tor. Tak właściwie dalej sobie jestem na tym bocznym torze i sobie rozwijam moją mandalę. I nie wiadomo, kiedy z tego bocznego toru będzie mi dane wyjechać?
W każdym razie pewnie muszę się zgodzić z Tobą w tym, że może tak właśnie miało być. Że akurat to mi służyło na tym etapie. Może jeśli mandala charakterów wcześniej by wszyła na światło dzienne, to ktoś by mnie do tego zniechęcił i nigdy nie rozwinęłaby się ona do tego etapu, co obecnie?
Także życie to faktycznie wielka tajemnica. I może faktycznie jak piszesz – „wszystkie drogi prowadzą do rozwoju i spełnienia”. A przynajmniej pewnie warto jest mieć taką nadzieję.

Osobowości nie można zmienić. Odpowiadam tu na pytanie Arkadiusza. Osobowość można jedynie rozwijać. Chociaż powiedzenie „jedynie rozwijać” jest tu nieodpowiednie. Bo przy poznawaniu i rozwijaniu swojej osobowości, i tak jest bardzo dużo roboty.
Właściwie wszyscy są co do tego zgodni, że osobowości nie można zmienić. Można zaś spotkać trzy teorie odnośnie do powstawania osobowości, tzn.:
1. Osobowość tworzy się w trakcie dzieciństwa.
2. Osobowość posiada się już w momencie narodzin.
3. Osobowość posiadamy w momencie narodzin, a potem ją rozwijamy na różne możliwe sposoby, zależnie od naszego otoczenia i okoliczności życiowych.
Ja przychylam się do trzeciej opcji.
W każdym razie wracając do Twojego pytania, to osobowości nie można zmienić. Wychodzi więc na to, że warto się pogodzić z tym, że się ma taką osobowość, jaką się ma. I warto ją poznawać, żeby wiedzieć, jakie ona ma plusy i minusy. Wówczas np. możemy lepiej wykorzystywać nasze silne strony. Co się zaś tyczy słabych stron, to będziemy wiedzieć, że musimy poświęcić im więcej uwagi i nie będziemy się obwiniać z ich powodu i myśleć, że dlatego jesteśmy gorsi o innych itp. Bo może być po prostu tak, że inni mają mocne strony tam, gdzie my mamy słabe strony.
Oczywiście oprócz tego jest jeszcze wiele więcej różnych korzyści, jakie mogą płynąć z poznawania swojej osobowości. Największą z nich jest chyba większe zrozumienie i akceptacja siebie oraz innych.

Poza tym. Intuicja to taki dobry przewodnik i staram się go doceniać i podążać za nim. Twój tekst, biorąc pod uwagę zawartość, jest takim kondensatem. Że już jesteś moim mistrzem skrótu i esencji. Po prostu to nie jest tekst na czytanie w biegu na szybko. Tylko dlatego czeka na właściwy moment kiedy będę miał czas na spokojne przeczytanie i delektowanie się. Tak jak tekst Izabeli. Który czeka tylko ze względu na szacunek.
Jeżeli nie masz nic przeciw, to pozwolę odnieść się do tego co napisał Arkadiusz.
Arkadiuszu. Jest duże prawdopodobieństwo że rodzimy się w najlepszym dla nas czasie i miejscu oraz z optymalnymi cechami i predyspozycjami do spełnionego życia. Przynajmniej warto jest przyjąć takie założenie. Jeżeli tak, to najlepsze co możemy zrobić to odzyskać siebie, własną tożsamość i zasoby oraz własne życie. Bo prawie nikt nie jest sobą, przynajmniej w pełni. Prawie nikt nie wykorzystuje swoich potencjałów, prawie nikt nie żyje pełnią życia.  

Drodzy Panowie,
z wieloma tu napisanymi (przez wszystkich trzech towarzyszy dyskusji) zdaniami w pełni się zgadzam, szczególnie z najbardziej holistyczną teorią nr 3 dotyczącą powstawania osobowości. Również z powodami, dla których warto poznawać niuanse własnej osobowości, jak i różne systemy, je opisujące. Ponadto w pełni rezonuję ze słowami Andrzeja w drugim akapicie. Chcę natomiast także zauważyć, że z punktu widzenia psychologii transpersonalnej, którą reprezentuję, osobowość jest pewnym konstruktem wspomagającym rozwój (Jaźni, duszy, lub Umysłu, jak kto woli) do czasu zrealizowania lekcji, które mieliśmy do odebrania w tym życiu. Wówczas można w znacznym stopniu osobowość przekroczyć. Jest bowiem tak, że istnienie wszelkich systemów zawiera konieczność uformowania struktur. Taką strukturą jest także osobowość. Ale systemy i struktury zmieniają się, gdyż - jak mawiał Heraklit - panta rhei, wszystko płynie. Jedyną stałą jest zmiana. Dlatego osobowość zmienia się w znaczeniu nie tyle "wymiany" części składowych (te faktycznie pozostają w miarę stabilne), ile sublimacji tych części. To tak jak w kosmogramie. Do pewnego etapu rozwoju dominuje wpływ planet osobistych, zaś później ich znaczenie słabnie i dominują planety bardziej "globalne", przynajmniej tak jest według Stephena Arroyo.
Tym co mnie zajmowało przez dobrych kilka lat życia akademickiego była reaktywacja teorii rozwojowej Dezitegracji Pozytywnej Kazimierza Dąbrowskiego. Pokusiłam się nawet o podobne do Twojego, Jacku, skrupulatne zestawienie teorii Dąbrowskiego z innymi teoriami rozwojowymi (Piageta, systemów jogi, James´a, Loevinger i in.), czego nikt wcześniej nie zrobił. Ale też nie było komu tutaj, w Polsce zrozumieć znaczeń, jakie wynikają z tak wykonanych zestawień i typologii. Po prostu mało kto się na tym zna. Musiałabym udać się do USA lub Kanady, gdzie nasz rodak Dąbrowski (w myśl reguły, że najtrudniej być prorokiem we własnym domu) jest faktycznie uznawany i dyskutowany. Podobnie rzecz ma się z Twoją pracą, Jacku. Przetłumacz ją i jedź na odpowiednią konferencję poza granicami Polski, a z pewnością spotkasz się z wielkim zainteresowaniem. Może i ja kiedyś odkurzę swoje tabele i ich opisy? A wracając do zmian osobowości: odbywają się one na tych samych zasadach, co każda zmiana w systemie: pojawienia się czynnika zmiany (dodanie do systemu nowego elementu zmienia cały system), homeostazy (dążenia systemu do równowagi) oraz emergencji (nowe struktury wyłaniają się z elementów dawnych struktur, które uległy rozpadowi). Dlatego w psychologii transpersonalnej kładzie się taki nacisk na twórczą rolę kryzysów rozwojowych (co właśnie podkreślał K.Dąbrowski zanim ktokolwiek wymyślił pojęcie "transpersonalny").Krótko mówiąc: to czy i w którą stronę zmieni się osobowość zależeć będzie od tego, czy czynnik dodany (nowy element, taki jak kryzys) spowoduje na tyle dynamiczną dezintegrację, że będzie ona paliwem uformowania nowej struktury na wyższym poziomie organizacji (czy wystąpi emergencja). Biorąc pod uwagę zasadę homeostazy emergencja jest wysoce prawdopodobna. Jednak zdarza się, jak wiadomo, że rozpad dawnych struktur osobowościowych utrwali się w formie chaotycznej. Wówczas mamy do czynienia z patologią. Na przykład psychopatia lub alkoholizm są takimi wynaturzonymi dezintegracjami. Nie podzielam w związku z tym zdania większości klinicystów o tym, że np. psychopatii lub - tym bardziej - schizofrenii nie da się leczyć. Uważam, że tragedią społeczeństw zachodnich jest taka jednoznaczna etykietyzacja "szaleństwa". Podzielam zdanie Michela Foucaulta w kwestii społecznego pochodzenia instytucji psychiatrycznych jako systemów opresji. Uważam, że można zmienić to, co w DSMach nazywa się "trwałymi zaburzeniami osobowości". Jak? Właśnie poprzez wyjście poza te struktury, przebudowanie ich w bardziej harmonijne i rozwojowe, choć składające się z wciąż tych samych - danych od urodzenia i ukształtowanych w procesach socjalizacji - elementów. Jednak już samo nadanie tym składowym osobowości innych znaczeń (lub przydzielenie im innej funkcji) powoduje, że mamy do czynienia z "innym człowiekiem". Do psychopatów niestety nie mam dostępu (przeważnie siedzą w więzieniach), natomiast kilka osób ze schizofrenią udało mi się przeprowadzić do obudzenia z więzienia ich snu stosując powyższe zasady. Pozdrawiam wszystkich tutaj obecnych!

Podoba mi się myśl, że mamy osobowość od urodzenia. Obserwując małe dzieci widać jak bardzo się różnią. Oglądałem nawet kiedyś program w TV o bliźniaczkach zrośniętych głowami, mających wspólną dużą część mózgu. Miały one różne osobowości! Tak na marginesie mam z tego taki wniosek,że jako rodzice powinniśmy przesunąć naszą uwagę z wychowywania na akceptowanie. Bo skoro dziecko ma swoją osobowość (a widzimy jak potężne są różnice funkcjonowania tych osobowości), a może zapisany też gdzieś plan życia, to nasze rodzicielskie subiektywne wychowywanie staje się formą niepotrzebnej i nieskutecznej opresji. 
Od bardzo niedawna interesuje mnie temat świadomości, osobowości i chorób. To musi być proste, powiązane i działać automatycznie. W książce "Lekarz kwantowy" Amit Goswami pisze, że Świadomość załamuje się kwantowo (albo inaczej mówiąc: przejawia się) jednocześnie w ciało FIZYCZNE (to co widzimy naszymi oczami), ciało WITALNE (czakry jako centra pola morfogenetycznego, przepływy prany, chi), ciało MENTALNE (umysł), ciało PONADMENTALNE (np. archetypy) oraz BŁOGOSTAN. Skoro mówimy o osobowości, to według Goswamiego ciało witalne i mentalne podlega reinkarnacji. Jest to fascynujące. Jest tyle pytań ;-) Jak odbywa się transfer tych ciał? Czy osobowość to tylko ciało mentalne (umysł) czy również ciało witalne? Po co właściwie Świadomość przejawia się w nas - np. w postaci ciał fizycznych, skoro ostatecznym celem (a może nie?) jest ponowne stanie się jednością ze Świadomością? Po co ta cała droga? Żeby tańczyć, jak pisze Alan Watts i Iza? A co z tym całym cierpieniem na świecie, z tymi symbolicznymi, ale prawdziwie istniejącymi dziećmi głodującymi w Afryce? One nie narodziły się w optymalnych warunkach dla rozwoju, jak piszecie.
Wracając do Goswamiego, to opisuje on też dosze cielesne i mentalne (znane z Ayurwedy), może też można je jakoś włączyć do mandali osobowości?

Easy Grace, jesteś jak ze sceny z Misia. Kiedy otwierając drzwi mówi" dziękuję już mam.." myśląc że widzi swoje odbicie w lustrze. Ja dziękuję że jesteś i lubię się przeglądać w tak pięknym i cennym lustrze. To ciekawe, intrygujące i inspirujące doświadczenie. A nauka staje się jeszcze większą przyjemnością. (oj chyba czas na jakąś łyżkę dziegciu bo za słodko się robi).
Chciałem napisać o tym co Arkadiusz. Najpierw dobrze by  było ustalić co dla kogo znaczą takie różne terminy jak; osobowość, świadomość itd. Poza tym myślę że nie da  się jednoznacznie ich opisać. Są to systemy złożone i wielopoziomowe. Wpływające na siebie. Poza tym są albo ponad poziomem umysłu czy świadomości, albo są jego częścią. Przez to są poza zasięgiem pełnego poznania przez umysł czy świadomość niższego poziomu.
Arkadiuszu. Moje intuicje dot. twoich pytań. Według połowy ludzkości człowiek ma jedno życie i koniec, druga część wierzy w życie po życiu. Jak to często bywa, obie strony mają rację i żadna jej nie ma. Bo część z nas umiera a część istniała i będzie istniała po tym życiu. Moja intuicja podpowiada że ŻYCIE, ISTNIENIE jest jak edukacja szkolna. Przyjmijmy że Dusza (to tylko symbole) to poziom szkoły podstawowej. I do ukończenia podstawówki i przejścia do szkoły średniej (na wyższy poziom istnienia, świadomości) potrzebuje przejść przez wszystkie 8 klas. Te klasy to po prostu nasze życie, tu i teraz. I kolejne wcielenia. Przechodząc do kolejnej klasy jesteśmy w nowym świecie, nowej rzeczywistości, kolejnej porcji informacji świadomości. Zostawiając za sobą poprzednie klasy ale zabierając ze sobą zdobyte zasoby informacji i świadomości.
Inaczej patrząc życie jest też jak sport. Można być zawodowym sportowcem lub amatorskim. Można mieć różne specjalizacje i i różny poziom. A im wyższy poziom i aspiracje tym cięższy i bardziej zaawansowany trening jest potrzebny. Czy normalny człowiek ma ochotę na ciężką harówę jak np. Justyny Kowalczyk. To jak to jest że takie Justyny tak ciężko harują i poświęcają całe życie takiemu bezsensownemu zajęciu. Bo ta ciężka harówa i poświęcenie służy realizacji przyszłych celów. Spójrz na życie jak na taki trening Justyny którego celem jest przejście na wyższy poziom rozwoju, świadomości. Zarówno nas tu teraz ale jeszcze bardziej nas jako Duszy. Która wyraźnie widzi i kieruje się w stronę celu, jakim jest ukończenie tej naszej szkoły podstawowej. My tu i teraz skupiamy się na danej klasie (wcieleniu) Dusza ma inną perspektywę. I bardziej dalekosiężne cele. Inaczej. O przykładowych głodujących dzieciach. Czy widzisz coś złego

Andrzeju, fajne porównanie z tą karoserią, która wiele o samochodzie mówi. Lubię symboliczne skojarzenia. Dziękuję jeszcze raz za miłe słowa. Nie czuję się tak właściwie mistrzem skrótu i esencji. Pisanie ciągle przychodzi mi z pewnym trudem i często trudno mi się do tego zebrać.

Izabelo, bardzo dziękuję za Twój długi komentarz. Nie wszystko jestem w stanie od razu ogarnąć. Bardzo dużo w Twoim tekście różnych skojarzeń, przez które (a raczej dzięki nim) „odpływam” czy „odlatuję” do własnych skojarzeń na różne tematy.
Dziękuję bardzo za podzielenie się ze mną Twoimi doświadczeniami przy „zestawieniu teorii Dąbrowskiego z innymi teoriami”. I dziękuję za radę, jaka wynika z Twoich doświadczeń. Na pewno to przemyślę.
Odnośnie do osobowości to raczej jestem skłonny, traktować ją jako swoistą skrzynkę z narzędziami. Mamy więc pewien zestaw narzędzi i warto się nauczyć nimi jak najlepiej posługiwać.
W sumie niewiele zastanawiałem się nad tym, na czym właściwie polega sens i cel istnienia osobowości? Na razie po prostu stwierdziłem, że osobowość jest ciekawa do badania i studiowania.
Nie znam też psychologii transpersonalnej, z Twojego wpisu jednak zwróciły moją uwagę te pojęcia:
- „czynnik zmiany” (dodanie do systemu nowego elementu), które kojarzy mi się po prostu z pewnością siebie,
- „emergencja” (wyłanianie się nowych struktur z elementów dawnych struktur, które uległy rozpadowi), kojarzy mi się z niepewnością siebie.
Wybacz mi, jeśli to uproszczenie jest zbyt daleko idące.
Jednak jak piszesz psychologia transpersonalna „kładzie nacisk na twórczą rolę kryzysów rozwojowych”. Ja z kolei obserwuję, że bycie niepewnym siebie potrafi przynosić w życiu bardzo dużo korzyści. Bycie niepewnym siebie, obojętnie z jakiego powodu, np. z powodu porażek, niepowodzeń, kryzysów, gorszej formy fizycznej i umysłowej itp. Można więc powiedzieć, że niepewność siebie, jest bardzo istotna do utrzymania równowagi w psychice, czyli do homeostazy. Podobną zresztą rolę można przypisać pewności siebie. Jednak jeśli pewność siebie lub niepewność siebie jest zbyt duża, to wówczas równowaga może się zachwiać, a w dłuższym czasie może to prowadzić nawet do różnych zaburzeń, czy patologii.

Arkadiuszu mnie też fascynuje świadomość. Głównie dlatego, że jest ona bardzo ważną częścią naszej osobowości.
Odnośnie Ayuwerdy to już się nią właściwie zainteresowałem. Nie bezpośrednio, ale pośrednio poprzez Junga, który fascynował się alchemią. Ajurweda to indyjski odpowiednik alchemii i jest ona do dziś wykładana.

Pojawiła mi się taka intuicja, że wystartowałeś w dużą podróż Mandalą charakterów. Chyba nawet nie mając świadomości tego. Cytując jedną Panią ... Jacku. Przetłumacz ją i jedź na odpowiednią konferencję poza granicami Polski, a z pewnością....
Dodam tylko że z całego serca życzę Ci spełniania się.
Przy okazji ta Pani poruszyła ciekawy temat... "że najtrudniej być prorokiem we własnym domu" - niestety.

Andrzeju, pewnie masz rację, że poprzez mandalę charakterów jestem w swego rodzaju podróży w nieznane. Faktycznie nie myślałem o tym w ten sposób. Zresztą dzięki Twoim (i innych taraktowiczów) komentarzom, okazuje się, że o wielu rzeczach nie myślałem i o wielu rzeczach jeszcze nie słyszałem. Za co Wam bardzo dziękuję.
Odnośnie do trudności bycia prorokiem we własnym kraju, to zapewne warto skorzystać z doświadczeń innych w tym zakresie. Także pewnie faktycznie przyjdzie mi pomyśleć o tłumaczeniu moich prac na angielski, żeby udostępnić je gdzieś poza Polską. Co prawda język angielski nie należy do moich mocnych stron, ale jak to mówi pewne powiedzenie – czasami, żeby dojść do celu, trzeba podążać ścieżką, po której się nie chce kroczyć.