Starożytna Europa to nie tylko antyczna cywilizacja stworzona przez Rzymian i Greków, ale także tajemnicza kultura megalityczna, której ślady znajdujemy w całej Europie, a nawet poza jej granicami. Enigmatyczne kurhany, surowe menhiry, samotne dolmeny, czy też zagadkowe kamienne kręgi, fascynują mnie od dawna. Muszę przyznać, iż tak zwane dziedzictwo barbarzyńców, ich niepoznana dotąd religia oraz pomniki z nią związane, od zawsze wzbudzały we mnie pasję motywującą do zgłębienia tej pradawnej tajemnicy. Kim byli twórcy megalitycznej kultury i co chcieli za jej pomocą przekazać? Tradycyjnie za twórców tych idealnie harmonizujących się z naturalnym otoczeniem budowli uważa się Celtów lub Germanów, w zależności od umiejscowienia geograficznego tychże zabytków. Istnieją również i takie stanowiska archeologiczne, których powstanie przypisywane jest Słowianom, np. niedawno odkryty krąg w Górach Świętokrzyskich.

Występowanie tych monumentów nie ogranicza się jednak do północnej i zachodniej części kontynentu. Zagłębiając się w temat, należałoby zadać pytanie, kto był twórcą innych tego typu stanowisk na obszarze Morza Śródziemnego? Duże skupiska menhirów znajdziemy na francuskiej Korsyce, hiszpańskiej Minorce, w Katalonii, Galicji, Portugalii, a także na włoskiej Sardynii czy Malcie, gdzie znajdują się najstarsze świątynie megalityczne.

Praktycznie co roku odkrywane są nowe zabytki na terenie całej Europy, w wielu przypadkach stanowiska te nie zostały jeszcze przebadane przez naukowców. Trudno jednoznacznie określić, który lud jako pierwszy zaczął wznosić megalityczne konstrukcje, być może jest to wspólna indoeuropejska spuścizna a możliwe również, iż jej twórcami były społeczności zamieszkujące stary kontynent tuż przed najazdem ludów aryjskich. Faktem jest, iż relikty te powstawały przez setki lat, a nawet tysiącleci i najprawdopodobniej kolejne grupy najeźdźców kontynuowały tradycje wznoszenia zagadkowych struktur sakralnych. Stonehenge, jeden z najstarszych zabytków kultury megalitycznej, jest aż o ponad dwa milenia starszy od kamiennych kręgów zlokalizowanych na polskim Pomorzu!

Można zatem śmiało stwierdzić (co potwierdzają archeologowie), iż miejsca te są uniwersalne dla wielu kultur, przez nie wszystkie traktowane jako świętość. Dlatego też zidentyfikowanie pionierów megalitycznych budowli wydaje się zadaniem niezwykle trudnym. Nie wiadomo, kto zaczął, ale wiemy, iż zainspirował kolejne plemiona migrujących nomadów, które ochoczo kopiowały zastane przez siebie pomniki. Czemu służyło ich powstawanie? Czy były to miejsca pochówków? A może obserwacji astronomicznych? Starożytny kalendarz bądź miejsce odprawiania rytuałów magicznych? Tego nie wiadomo, obecnie wielu badaczy doszło zgodnie do stwierdzenia, iż najprawdopodobniej budowle megalityczne pełniły różne role, nie wykorzystywano ich w jednym celu. W ich centrum zbierano się, aby celebrować ważne święta związane z naturalnym kalendarzem, podporządkowanym cyklowi zmieniających się pór roku. Wiele przesłanek potwierdza ich związek z nocnym niebem; są dogodnym miejscem obserwacji zjawisk astronomicznych, ruchu Słońca, Księżyca, gwiazd. Na obrzeżach tych uroczysk nierzadko są zlokalizowane kurhany, ówczesne cmentarzyska. Świadczą o tym znaleziska archeologiczne, które potwierdzają użytkowanie miejsc świętych przez różne, odmienne kulturowo społeczności.

Osobiście lubię patrzeć na te nieme pomniki przeszłości, ponieważ kryją one w sobie zagadkę, być może cywilizacji przez naukę jeszcze nieodkrytej. Faktem jest, iż kamienne kręgi i inne świadectwa duchowej schedy po naszych odległych przodkach oddziałują na ludzi z wielką mocą, zachwycając rzesze badaczy swym surowym pięknem. Wszystkie te starożytne dzieła sakralnej sztuki są niczym ogromne magnesy ściągające ku sobie żądnych duchowych przygód odkrywców. Wiele interesujących zabytków znajduje się u naszych zachodnich sąsiadów.

Północne Niemcy to region, w którym zabytki megalityczne nie należą do rzadkości. Wystarczy poszperać w Internecie, sięgnąć do fachowej literatury, by odkryć bogactwo starożytnych budowli kultowych. Rozrzucone po polach pojedyncze menhiry, kryjące się na wzgórkach dolmeny, czy ukryte w lasach kręgi kamienne - to te atrakcje, które przyciągają wielu zakręconych na punkcie historii turystów. Aby odnaleźć te stanowiska, trzeba wykazać się cierpliwością i dobrą orientacją w terenie; zazwyczaj nie ma drogowskazów ani znaków objaśniających, jak trafić w dane miejsca. Zrozumiałym jest, dlaczego region Szlezwik-Holsztyn nie kojarzy się przeciętnemu Kowalskiemu z zabytkami megalitycznymi. Istnieją jednak dobre strony tej sytuacji, mianowicie odosobnienie umiejscowionych malowniczo w pofałdowanym krajobrazie monumentów, których urok można kontemplować w samotności.

Jednym z takich świadectw przeszłości jest Rote Maaß - niezwykle ciekawy krąg kamienny znajdujący się w okolicach miasteczka Damp. To popularne uzdrowisko, z pięknymi plażami Morza Bałtyckiego, jest popularnym miejscem wypoczynku niemieckich rodzin. Zapewne ponad 90 procent z nich nie ma pojęcia, iż w odległości około 2 km od kurortu znajduje się tajemniczy krąg. Niełatwo go znaleźć. Trzeba pokonać wiele kilometrów, przemieszczając się po wiejskich bezdrożach, by dotrzeć do małego olchowego lasku, leżącego na podmokłej, wilgotnej glebie.

„Rote Maaß” to nazwa tajemnicza, w języku niemieckim nie występuje wyraz „maaß”; być może to jakaś stara nazwa, całkiem prawdopodobne, że skandynawska, bowiem miasto Damp leży tylko 50 km od granicy z Danią. Tłumacząc z języka duńskiego: mass – masa. Idąc dalej tym tropem: masa – ciężar – głaz – menhir (to tylko moje przypuszczenia). A więc tę nazwę można by przetłumaczyć jako czerwona masa, czerwone głazy, bo ponoć niektóre z tych kamieni są zabarwione na czerwono (czego na miejscu nie stwierdziłem). Rote Maaß bei Damp to bardzo dobrze zachowany zespół megalitów. Dziewięć wysokich na ponad metr kamieni tworzy okrąg o średnicy ponad 10 metrów. Malownicze usytuowanie pośród starych olch, wśród bagien, tworzy baśniową, lekko mroczną atmosferę. Sąsiedztwo trzęsawisk pozwala snuć tezę, iż w miejscu tym mogły się odbywać misteria związane z przywoływaniem dusz zmarłych, ponieważ - jak wiemy - moczary zazwyczaj były bramą prowadzącą do zaświatów. Krąg pełnił i zdaje się nadal pełnić cele kultowe. W jego wnętrzu znalazłem czaszkę bliżej nieokreślonego zwierzęcia oraz fragmenty kości różnych przedstawicieli fauny. Pośród darów wotywnych zauważyłem: bursztyny, agaty, szklane paciorki, kwiaty, pieniądze, a także drewniane tabliczki z inskrypcjami runicznymi.

Jedną z nich udało mi się rozszyfrować jako słowo: Dank. Zapewne podziękowanie za udaną interwencje bóstw, zmarłych? Wykorzystywanie kręgu, przez bliżej nieokreśloną grupę neopogan, nadaje temu miejscu wyjątkowego czaru; czuć silną energię bijąca z tego miejsca. Niegdyś użytkowali je, być może, Nordalbingowie – północni Sasi lub Dunowie, którym to się przypisuje powstanie kręgu w II wieku n.e. To jednak tylko hipoteza, bowiem pierwotni budowniczowie pozostają nieuchwytni dla współczesnej nauki.

Spędzam tam dłuższą chwilę, sycąc swą duszę roztaczającą się wokół magią. Podchodzę do każdego z głazów, obejmując go dłońmi. Nie znam się na geomancji ani różdżkarstwie, ale muszę uczciwie przyznać, iż kamienie oddziałują na mnie w określony sposób. Staję się spokojniejszy i taki trochę jakby otępiały, rozkojarzony. Po dłuższej kontemplacji czuję się, jakbym był lekko pijany. Niespecjalnie wiem, dokąd podążam, ale czuję, że mój umysł oczyścił się z natrętnych myśli. Oszołomiony opuszczam uroczysko, kierując swe kroki ku zaparkowanemu nieopodal pojazdowi. Podczas jazdy samochodem dwukrotnie zbłądziłem, nie zauważając oczywistych znaków drogowych. Krąg musi być zapewne miejscem mocy i musi do dziś emanować bliżej nieokreśloną energią. Podobnego doświadczenia rozkojarzenia doznałem na kręgach w Węsiorach. Wielu z was pewnie sceptycznie się uśmiechnie, twierdząc, że to wyłącznie kwestia autosugestii, ale nie zmienia to jednak niczego w mojej ocenie. Kręgi kamienne i inne stanowiska archeologii starożytnej Europy to nie tylko nieme monumenty, ślepe pomniki dawnych kultur, ale też żywe struktury, które oddziałują na kolejne pokolenia zamieszkujące w naszej starej, dobrej Europie.