zdjęcie Autora

06 grudnia 2016

Wojciech Jóźwiak

Serial: Auto-promo Taraki 4
Nazwiska Żydów w Rosji
! Do not copy for AI. Nie kopiować dla AI.

Kategoria: Historia i współczesność
Tematy/tagi: językiRosjaŻydzi

◀ Dlaczego wiara w koniec świata jest toksyczna? ◀ ► Które państwo prócz Polski... ►

Mały wstęp najpierw. Zaczynam ten multiblog (blog wielu autorów, gdzie każdy może wpisać własny odcinek) z następującym zamysłem: Na wiele pytań można odpowiedzieć łatwo. Np. czy cięższy jest atom bizmutu czy ołowiu? – Wystarczy zajrzeć do Wikipedii. Inne pytania wymagają dłuższej kwerendy np. przez Google. Takie poszukiwania robię właściwie codziennie i Ty, Czytelniczko/Czytelniku pewnie też. Jednak pozostają pytania, na które odpowiedzieć nie jest tak łatwo i automaty Internetu nie dają wyników. Ale jest nadzieja, że są ludzie – tak, ludzie, którzy znają odpowiedź. Kłopot w tym, że tych Znających nie znamy. Dlatego zakładam ten blog, w którym będziemy rzucać pytania w przestrzeń. Z nadzieją, że przeczyta Ktoś, kto wie i odpowie. Tyle wstępu.


Dlaczego Żydzi mieszkający w Rosji mieli nazwiska niemieckie?

Podobno Żydzi w Rzeczypospolitej czyli przed rozbiorami nie mieli i nie używali nazwisk rodowych. Na terenach zajętych przez Prusy i Austrię nazwiska nadali im pruscy lub odpowiednio austriaccy urzędnicy i były to nazwiska niemieckie, zgodne z językiem urzędowym. (Dotyczyło to również Warszawy, którą przez kilka lat administrowały Prusy.)

Ale dlaczego w takim razie niemieckie nazwiska mieli również Żydzi mieszkający na terenach zajętych przez Rosję?

Przykłady: Ludwik Zamenhof: niem. Samen + Hof – „dwór/podwórze z ziarnem”; Lew Trocki, wcześniej Bronsztejn: z niem Bronnen + Stein – „źródlany kamień”; Lew Szestow, wcześniej Szwarcman: z niem. schwarz + Mann – „czarny mężczyzna/człowiek”; Ilja Erenburg: niem. Ehre + Burg – „miasto/gród czci”; także bohater Erenburga, Lejzorek (oryg. ros. Łazik) Rojszwaniec, z niem: rot + Schwanz: „czerwony ogon”.

◀ Dlaczego wiara w koniec świata jest toksyczna? ◀ ► Które państwo prócz Polski... ►


Komentarze

[foto]
1. Nazwiska żydów w RosjiRadek Ziemic • 2016-12-06

Dziedziczenie nazwisk w przypadku ludności żydowskiej jest zjawiskiem dosyć późnym. Wielu badaczy, a wśród nich Zofia Abramowicz z białostockiego ośrodka językoznawczego, skłania się ku stwierdzeniu, że Żydzi wschodniej i środkowej Europy nie znali tego zjawiska do końca XVIII wieku.
[...]
Obowiązek posiadania dziedzicznego nazwiska został narzucony Żydom w zaborze rosyjskim w roku 1845. Jak twierdzi Abramowicz (1996: 22), rzadko zdarzało się, by Żydzi mogli sobie wybrać dane nazwisko. Najczęściej narzucane ono było przez urzędnika, stąd też ogromne ich zróżnicowanie językowe[[refr:| Nazwiska żydowskie powstawały najczęściej na bazie języka hebrajskiego, jidysz (w przypadku imion są to często kalki z języka hebrajskiego), niemieckiego, ukraińskiego, białoruskiego i polskiego. ]], a w związku z tym hybrydalność nazwisk. Z ustaleń Jana Bystronia wynika, że większość Żydów na ziemiach polskich otrzymała niezmienne, dziedziczne nazwiska w formie niemieckiej. Powstawały często prześmiewcze, złośliwe formy typu: Inwentarz, Kopyto, Kałamarz, wulgarne jak np. Wychodek, czy złożenia: Dobraszklanka, Książkadomodlenia. Nazwiska te dosyć szybko uległy zmianom na drodze administracyjnej (1993: 189)

http://www.sztetl.org.pl/pl/cms/wiedza/2699,nazwiska-zydow-slawatyckich-w-poczatkach-xx-wieku/
[foto]
2. Może warto zadać...Maciej Nabiałek • 2016-12-06

Może warto zadać te pytania na forach żydowskich (porozmawiać z historykami, od historii bankowości, handlu na religioznawcach kończąc), prześledzić genealogię zamożnych rodzin (porozmawiać z genealogami), kiedy przywędrowali i osiedlili się w danym regionie Rosji. Być może te niemieckie nazwiska to rodziny, które przesiedlały się i wiemy, że byli na ziemiach zakonu (pruskich) w XIII wieku, nakładano nakazy, już w XV wieku mamy pogromy żydów na terenach zakonu. 1701 roku powstaje Królestwo Prus, później sypią się edykty przeciw żydom. Później czasy napoleońskie, różnej narodowości wojskowi, mamy przemarsz wojsk i ludności...
[foto]
3. KiedyśKatarzyna Urbanowicz • 2016-12-06

Kiedyś szukając odpowiedzi na zbliżone pytanie, dotyczące historii polsko-ukraińskiej w okresie II Wojny Światowej ("Dlaczego częściej Ukraińcy noszą nazwiska polskie niż Polacy ukraińskie?") uzyskałam ciekawą odpowiedź. Podobno zwyczajowo w małżeństwach polsko-ukraińskich o religii dziecka decydowała matka, zaś nazwisko nadawał ojciec. Ponieważ częściej w małżeństwach mieszanych żoną niż mężem była Ukrainka, a nie Ukrainiec i rzadkością były małżeństwa Polek z Ukraińcami przewaga dzieci z małżeństw mieszanych uważała się za Ukraińców (dziedzicząc wyznanie matki, a nazwisko ojca.) Możliwe, że z Żydami też zachodziły jakieś formalne zależności, podobne opisanym wyżej.
[foto]
4. Dlaczego w Rosji niemieckie?Wojciech Jóźwiak • 2016-12-06

Dziękuję za przyczynki i namiary. Ale:
Pytanie pozostaje do odpowiedzenia:
Dlaczego w Rosji (w Cesarstwie Rosyjskim, w zaborze rosyjskim) tamtejsi Żydzi przybierali lub dostawali nazwiska niemieckie? Dlaczego nie etniczne jidyjskie lub rosyjskie urzędowe?
[foto]
5. Czy wszyscy ŻydziRadek Ziemic • 2016-12-06

otrzymywali niemieckie nazwiska w zaborze rosyjskim? Zgodnie ze stroną, którą zacytowałem wyżej, dostawali też nazwiska w innych językach. Może tylko niektórzy (co nie zmienia faktu, że też.) Po drugie, osobną sprawą jest ustalenie, czy to jidysz, czy niemiecki, czy sztejn idzie od Stein, czy od stehen (jak w jidysz). Bo jidysz to żydowski [niemiecki]. jidysz jest skrótem od pełnej pierwotnej nazwy. Ale oczywiście "ostatecznej" odpowiedzi nie znam.
[foto]
6. Dwa domysłyWojciech Jóźwiak • 2016-12-06

Dwa domysły podpowiem -- ale to są tylko moje domysły, kogoś nieznającego się na rzeczy.
Pierwszy: te niemieckie nazwiska właściwie były jidyjskie (w jidysz) -- ale były zapisywane w urzędowej cyrylicy i w fonetycznej transkrypcji na rosyjski. Kiedy takie nazwisko przechodziło do strefy języka pisanego łacinką (polskiego, niemieckiego, angielskiego) było interpretowane jako niemieckie. Z powodu oczywistego podobieństwa jidysz do niemieckiego.
Drugi domysł: wcześniej niż w Rosji, nadawanie nazwisk Żydom odbyło się w Prusach i w Austrii, gdzie dostali nazwiska niemieckie. Język niemiecki miał wysoki prestiż w Rosji (vide nazywanie miast Skt Petersburg, Orenburg, Jekaterynburg), więc Żydzi z Rosji swoich rodaków z Prus i Austrii uważali (tak się domyślam!) za w pewien sposób nobilitowanych i gdy przyszła kolej na nich, wystarali się o podobne "dostojne" nazwiska niemieckie dla siebie.
Domysł trzeci (przyszedł mi teraz ad hoc!): Urzędnicy rosyjski naśladowali Prusaków i Austriaków w tym, że Żydzi powinni nosić nazwiska takie jak tam, czyli niemieckie lub pozornie niemieckie. I takie im nadawali.
Ale to wszystko są zaledwie moje domysły!
Czekam aż pojawi się Fachowiec, który na tym się zna!
[foto]
7. Jewish surnamesArthur Zielinski • 2018-04-04

I’m not a "fachowiec" but you can explore this subject further in the following websites, and I’m sure there are many others:https://www.avotaynuonline.com/2008/10/jewish-surnames-adopted-in-various-regions-of-the-russian-empire-by-alexander-beider-2/https://www.jewishgen.org/belarus/lists/surname_list.htmWhile rather a minority of the names in the Belarus article have a "Germanlc" sound, isn’t it inevitable that the names of some Yiddish-speaking Ashkenazi Jews transliterated first  from the Hebrew alphabet into Cyrillic then into Latin will look Germanic? I don’t really see a problem here.
[foto]
8. List of J's born in RussiaWojciech Jóźwiak • 2018-04-04

...there is here:
https://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Jews_born_in_the_Russian_Empire_and_the_Soviet_Union
But one have to check if some names were intentionally changed or "pseudonymized". Among Jews, one’s surname often was not a ancestors’ mark but rather a label of one’s personal "program".

Aby komentować Zaloguj się lub Zarejestruj w Tarace.

Do not feed AI...
Don't copy for AI. Don't feed the AI.
This document may not be used to teach (train or feed) Artificial Intelligence systems nor may it be copied for this purpose. (C) All rights reserved by the Author or Owner, Wojciech Jóźwiak.

Nie kopiować dla AI. Nie karm AI.
Ten dokument nie może być użyty do uczenia (trenowania, karmienia) systemów Sztucznej Inteligencji (SI, AI) ani nie może być kopiowany w tym celu. (C) Wszystkie prawa zastrzeżone przez Autora/właściciela, którym jest Wojciech Jóźwiak.
X Logowanie:

- e-mail jako login
- hasło
Zaloguj
Pomiń   Zapomniałem/am hasła!

Zapisz się (załóż konto w Tarace)