Serial: Współczesny ruch neopogański w Europie
Ruch Neopogański (21)
Współczesny ruch neopogański w Europie ! Do not copy for AI. Nie kopiować dla AI.

II. Neopogaństwo nawiązujące do tradycji nordyckiej (część 1)

Proces chrystianizacji w krajach skandynawskich przebiegał nad wyraz łagodnie w porównaniu z chociażby chrystianizacją Słowian, czy mieszkańców Prus. Przyjęcie chrześcijaństwa około 1000 roku (pierwsze biskupstwo misyjne w Skarze Szwecji powstało w 1020)1, było raczej aktem świadomej politycznej decyzji, niż narzuconą z zewnątrz koniecznością. Jeszcze długo potem tolerowano tam okresowe uprawianie kultów pogańskich. Dzięki temu wiedza na temat religii dawnych pogańskich ludów północy (plemion Germańskich; zamieszkujących Europę kontynentalną [Teutonów] tereny dzisiejszych Niemiec, Anglii, Francji, Holandii, oraz Skandynawię: Szwecję, Norwegię, Danię, a także Islandię) jest dość dobrze znana. Źródłami, na których opierają się też w większości współcześni neopoganie, są dwie Eddy: Starsza (Poetycka), zwana też Codex Regius prawdopodobnie napisana przez Saemunda inn Frodiego (1056-1133) i Młodsza (Prozaiczna), pióra wybitnego islandzkiego historyka średniowiecznego Snori Sturlusona (1179-1241). Obie powstały już w dobie chrześcijaństwa na podstawie przekazywanych ustnie podań i pieśni skaldów. Innego rodzaju materiału źródłowego dostarcza Germania Tacyta (ok. 55-120 r. p.n.ch.), tekst ten opisuje kontynentalne ludy germańskie.2

Zachowały się też inne źródła: pieśni średniowiecznych skaldów skandynawskich, wzmianki w kronikach królewskich, eposy o bohaterach, a także pojedyncze informacje o treści kultowej z terenu krajów Skandynawskich, Niemiec i Anglii, jak również liczne odkrycia archeologiczne. Współcześni poganie odwołujący się do tej tradycji mają więc o wiele łatwiejsze zadanie, niż na przykład słowiańscy neopoganie, którzy swoją religię rekonstruują ze skromniejszych zasobów. Tradycja północna jest jednym z najbardziej spójnych i przejrzystych systemów teologicznych dawnej Europy, a ruchy neopogańskie do niej się odwołujące, należą do najbardziej prężnych i aktywnych. Warto zatem przedstawić pokrótce, jak wyglądały wierzenia dawnych ludów północy.

Mitologia nordycka

Mit stworzenia opowiada o otchłani Ginnungagap pokrytej lodem, na północ od niej leżał Nilfheim - kraina burz, zamieci i ciemności, na południe od niej leżał Muspellheim, pełen ognia i żaru. Z otchłani spływały rzeki tworząc lodowce, te z kolei topiły się w Muspellheimie, a z kropel powstających w ten sposób uformowało się ciało praojca Oszronionych Olbrzymów Thursów o imieniu Ymir. Z niego wyrosły inne olbrzymy, które były pierwszymi mieszkańcami świata. Z kropli lodowca powstała też krowa Audumla, której mleko pił Ymir. Audumla z lodu, w ciągu trzech dni, wylizała ciało boga o imieniu Buri. Buri miał syna o imieniu Bur, ten zaś był ojcem Odina, Wilego i We. Ci trzej bogowie zabili Ymira, a z jego ciała wrzuconego w otchłań stworzyli ziemię. Z poszczególnych części tworzyli po kolei: góry z kości, morze z krwi, niebo z czaszki, chmury z mózgu, księżyc i gwiazdy stworzyli z iskry z Muspellheimu. Z kostek stworzyli zaś karły, którym wyznaczyli mieszkanie pod ziemią; były one inteligentne i mądre, zajmowały się rzemiosłem, a broń i biżuteria przez nie wytwarzane nie miały sobie równych. Olbrzymom na siedzibę bogowie wyznaczyli obszar nad morzem otaczającym ziemię. Z dwóch drzew, które napotkali spacerując po Midgardzie utworzyli dwoje pierwszych ludzi: Aska i Emblę. W środku ziemi otoczony rzęsami Ymira został obszar przeznaczony na siedzibę ludzi - Midgard. Zbudowali też siedzibę dla siebie, był to otoczony murami Asgard. Łączył go z ziemią most Bifrost. W środku Asgardu rósł ogromny jesion Yggdrasill, który podtrzymywał wszystkie światy. U jego konarów mieściła się Krynica Urd, skąd tryskało źródło przeznaczenia. Mieszkały tam trzy Norny, boginie przeznaczenia: Urd, Werdandi i Skuld. U stóp Yggdrasilla zbierali się bogowie na narady, a w jego konarach mieszkały ptaki, zwierzęta i smoki. Mityczny świat dawnych ludów północy zamieszkiwały dwie skłócone ze sobą grupy bogów: Asowie i Wanowie.

Najwyższe miejsce wśród Asów (bóstw nieba) zajmował Odin (Wotan), bóg mądrości, poezji, czarów, znawca run; gotów zrobić wszystko, aby pogłębić swą wiedzę i mądrość. Odin oddał oko by napić się wody z krynicy mądrości Mimira, przebił się oszczepem i krwawiąc wisiał dziewięć dni na jesionie Yggdrasillu by osiągnąć pełnię mądrości, dzięki temu posiadł tajemnicę run, aby zdobyć Miód Skaldów posunął się do kradzieży. Nieodłącznymi towarzyszami Odina były dwa kruki Huginn i Munin (Myśl i Pamięć), które przynosiły mu wieści z całego świata.

Małżonką Odina była Frigg, równie mądra jak on, znała też przeszłość i przyszłość wszystkiego.

Najstarszym synem Odina był Thor (Donar), jego matką była Jörd. Gdy Thor, bóg piorunów, jechał po chmurach swym wozem zaprzężonym w dwie kozy, na ziemi grzmiało. Thor nie był tak mądry jak ojciec, ale za to prawy i silny, był największym obrońcom bogów i ludzi przed olbrzymami, którzy ciągle zagrażali porządkowi na świecie. Walczył za pomocą swego nieodłącznego młota Mjöllnira.

Synem Odina i Frigg był najpiękniejszy z bogów, łagodny, mądry i dobry Baldr. Został on zabity przez swego brata Höda, na skutek intrygi, zawiązanej przez boga Lokiego.

Tyr (Tiwaz) był bogiem, który dawał zwycięstwo w walce, stracił on dłoń podczas wiązania wilka Fenrira. Strażnikiem mostu Bifrost był Heindall, widział on dobrze zarówno w nocy jak i w dzień, słyszał jak rośnie trawa, a nawet wełna na owcach, dlatego też nikt nie przemknął obok niego niezauważony. Boginią, która szafowała jabłkami dającymi wieczną młodość była Idunn. Władcami głębin morskich był Ägir i jego małżonka Ram. W Asgarcie mieszkało też kilku bogów z rodu Wanów (bóstw ziemi), byli to: Njörd - bóg wód przybrzeżnych, opiekun kupców i rybaków, a także jego dzieci Frey i Freyja. Frey był bogiem urodzajów i płodności, a także pokoju, za wierzchowca służył mu odyniec. Freyja, jego siostra była również boginią płodności i urodzaju oraz miłości, jeździła powozem zaprzężonym w koty.

Ważną rolę w społeczeństwie Asów odgrywał Loki, usynowiony przez nich olbrzym. Loki był sprytny, inteligentny, a jednocześnie niezrównoważony - to szkodził, to pomagał Asom, którzy cierpliwie znosili jego wybryki, doceniając zasługi. Loki potrafił zmieniać postać i płeć, dzięki temu urodził ośmionogiego ogiera Slejpnira, służącego Odinowi za wierzchowca. Był też ojcem bogini świata umarłych Hel, oraz potworów: wilka Fenrira i węża okalającego krąg ziemi i połykającego własny ogon, Midgardsorma. Loki został wreszcie ukarany przez bogów, którzy przykuli go do skały, a na jego twarz spadały krople z pyska jadowitego węża, wierna żona Lokiego, Sygin pomagała mu podstawiając pod kapiące krople czarkę i zbierając jad, gdy wylewała pełne naczynie jad palił boga w twarz, wtedy spowodowane jego bólem drżenie odzywało się na świecie jako trzęsienie ziemi.

Bogowie nordyccy nie byli nieśmiertelni, znali także swoja tragiczną przyszłość. Wiedzieli, że pewnego dnia nastanie "zmierzch bogów", Ragnarok. Będzie to czas ostatecznej rozprawy miedzy siłami światła i ciemności, dobra i zła, bogami i olbrzymami, a także ich sprzymierzeńcami. W walce tej wezmą udział wszyscy: elfy, karły, olbrzymy, bogowie, ludzie, a nawet zwierzęta. U boku Asów i Wanów staną wojownicy polegli w walce, zabrani przez Walkirie do Walhalli (siedziba Odina w Asgarcie), aby tam wraz z Odinem ćwiczyć się w walce. Walka ta skończy się zwycięstwem sił ciemności i zniszczeniem przez ogień, niesiony przez olbrzyma Surta, całego świata. Wierzono, że na jego gruzach odrodzi się nowy świat, pozbawiony wszelkiego zła, zmartwychwstanie wtedy Baldr i da początek nowym szczęśliwym pokoleniom bogów, odrodzi się również ludzkość z dwojga ludzi ukrytych w jesionie Yggdrasill. 3

Marek Rau

przypisy

1 Roesdahl Else "Historia wikingów" Gdańsk 1996 wyd. Marabut str.146

2 Szwejter Artur "Mitologia germańska" Warszawa 1997 wyd. Przedświt str.9

3 na podstawie; "Edda poetycka" przekład i opracowanie Apolonia Zauska- Stromberg Wrocław 1986 wyd. Zakład Narodowy im. Ossolinskich.
Eliade Mircea "Historia wierzeń religijnych. tom II" Warszawa 1994 wyd. Pax
Szwejter Artur "Mitologia germańska" Warszawa 1997 wyd. Przedświt
Maciszewski Rafał "Mity Skandynawskie". Warszawa 1998 wyd. DiG
Piekarczyk Stanisław "Mitologia Germańska". Warszawa 1979 wyd. Artystyczne i Filmowe.