Serial: Współczesny ruch neopogański w Europie
Ruch Neopogański (41)
Współczesny ruch neopogański w Europie ! Do not copy for AI. Nie kopiować dla AI.

IV. Druidyzm (część 1)

Tradycja celtycka

Druidyzm na Wyspach Brytyjskich i w Irlandii przetrwał w formach szczątkowych w tradycji bardów i chrześcijaństwie celtyckim, czerpiącym wiele nauk z dawnych wierzeń i zwyczajów celtyckich. 1 Szkoły bardów w Irlandii zamknięto z rozkazu Oliviera Cromwella dopiero w XVII wieku, w Szkocji działały one do początków XVIII wieku.

W średniowiecznej Walii używano jeszcze regulaminów dla bardów i wykonawców poezji, potem powstała tradycja organizowania rokrocznych zebrań zwanych po walijsku eisteddfod (festiwale życia), na które przybywali bardzi z całego obszaru kultury celtyckiej. W 1568 roku rząd królowej Elżbiety przyznał walijskim bardom prawo organizowania eisteddfod w Caerwys, Clwyd. Ta tradycja odrodziła się w pełni w XVIII wieku.

Jak pisze współczesny druid Philip Shallcrass: "Poszukiwanie 'autentycznego druidyzmu' jest jak strzelanie z łuku do księżyca: obie czynności są z istoty swej daremne, ale sprawiają wielką radość tym, którzy je wykonują." , zauważa on dalej, iż pozostałości po dawnej kulturze i wiedza o religii celtyckiej są fragmentaryczne, zafałszowane i niepełne, pochodzą na ogół z drugiej ręki, od autorów rzymskich, lub greckich, czy z wykopalisk archeologicznych, przy czym brak jakichkolwiek dokumentów dotyczących rytuałów czy mitologii. Inne dostępne źródła to wielki zasób średniowiecznych manuskryptów walijskich i irlandzkich, zawierających celtyckie mity, opowieści, historie, genealogie, poezję, czy fragmenty utworów średniowiecznych bardów. 2 Z tych względów współczesne próby rekonstrukcji tradycji druidycznej są z założenia raczej tworzeniem nowej religii bazującej na starych przekazach, niż rewitalizacją starej wiary celtyckiej, która jest praktycznie niemożliwa.

Sam system wierzeń religijnych starożytnych Celtów był niejednorodny i zróżnicowany, mówi się raczej o religiach celtyckich niż o jednej wspólnej religii. Każde plemię miało swoich lokalnych bogów i boginie, ponadto zauważono bóstwa wspólne dla większych grup Celtów. Jak pisze Bożena Gierek: "Mnogość imion bóstw występujących w wierzeniach Celtów kontynentalnych jest imponująca. Naliczono ich co najmniej 374, z czego 305 występuje tylko jeden raz. Pozostałych 69 nazw wskazywało by na bóstwa o większym znaczeniu, w wielu przypadkach ponadlokalne. Najczęściej pojawiającymi się imionami są: Grannos (19 razy), Belenos (31 razy), Rosmerta (21 razy), oraz Epona (26 razy)." 3 Inne często wymieniane bóstwa celtyckie to, miedzy innymi, w Irlandii: Lug, Ogma, Danu, Brigit, Nuada,, Manannán, Cumhal, Anu, Net, w Brytanii: Mabon, Belisama, Anexiomarus, Beli, Brigantia, Camulos, Mogonos, Grannos, w Galii: Taranis, Lugos, Edros, Ogmios, Bodua. 4

Druidzi pełnili w społeczeństwach celtyckich różnorodne funkcje: kapłańskie, sędziowskie, byli doradcami władców, filozofami, medykami, wróżbitami, astronomami i astrologami, poetami i muzykami, historykami, zajmowali się też magią. 5 Słowo Druid pochodziło według starożytnych uczonych, z Pliniuszem na czele, od greckiego słowa drus, oznaczającego dąb, oraz indoeuropejskiego rdzenia –wid, co znaczy "wiedzieć". Sugerowało by to, iż druidzi to ci "których wiedza pochodzi od dębu", lub ci "których wiedza jest ogromna". Łączenie druidów z dębami znajduje liczne potwierdzenia zarówno w przekazach dotyczących dębowych gajów gdzie odbywały się misteria druidów jak i w nazwach miejscowości zawierających to drzewo, czy wreszcie w mitologii irlandzkiej, gdzie jest ono uważane za święte. 6

Jak uważa Shallcrass: "[...] kasta druidów, do której należeli Bardowie (poeci, opowiadacze historii i pieśniarze) i Owaci (filozofowie, nawiedzeni), stanowili znikomą cześć pogańskich społeczności Celtów i nie ma takiej możliwości, by ich praktyki religijne były takie same, jak reszty populacji. Wydaje się, że funkcjonowali oni podobnie, jak kasta braminów w Indiach, czyli mieli własny zestaw wierzeń, rytuałów, obowiązków i zobowiązań, ale występowali również jako kapłani w swych lokalnych społecznościach, pełniąc urzędowe zadania podczas ślubów, pogrzebów, ofiar itd., cokolwiek było wymagane przez religię na danym terenie." 7

Nowożytne odrodzenie druidyzmu

Renesans współczesnego druidyzmu ma swoje początki w XVIII-wiecznym preromantyźmie. Druidzi pojawiają się w wierszach Johna Thomsona (1700-1748), Williama Collinsa (1721-1759), Thomasa Graya (1716-1771). W 1740 John Toland opublikował "Critical History of Celtic Religion." (Krytyczna historia religii celtyckiej), jest to pierwsza poważna praca jaka ukazała się na ten temat w Anglii. Twórczość takich postaci jak: William Stukleley (1689-1765), piszący o Stonehenge i Avebury; megalitycznych świątyniach, jako o sanktuariach druidów, czy William Blake (1757-1827) umieszczający druidów w swoich "Księgach Proroczych" i innych utworach, przyczyniła się do wzrostu zainteresowania druidyzmem. Inni ważni prekursorzy odrodzenia druidycznego, to między innymi: John Wood architekt, urodzony w 1704 roku, który prócz publikacji dotyczących wiary druidów zaprojektował centrum miasta Bath, czerpiąc natchnienie z układu kamieni w Stonehenge; Henry Rowlands, który ukuł teorię jakoby druidzi pochodzili od Noego i wyznawali coś na kształt religii starotestamentowych patriarchów; William Cooke pastor anglikański, który uważał, iż religia dawnych druidów był podobna do chrześcijaństwa, a oni sami dzięki swojej wysokiej moralności nie różnili się zbytnio od chrześcijan. We Francji Paul-Yves Perzon, Jean Martin i Simon Pellotier publikują w pierwszej połowie XVIII wieku prace poświęcone religii starożytnych Celtów czyli Galów. 8

W 1751 roku powstało w Londynie walijskie towarzystwo - Cymmrodorion, zajmujące się wydawaniem starych tekstów walijskich, działa ono do dziś. Inne tego typu towarzystwo to powstałe w 1771 roku towarzystwo Gwyneddigion, bardziej radykalne od poprzedniego, wydawało ono pierwszą walijską gazetę poświeconą zagadnieniom społecznym i politycznym "Y Cylch - grawn Cymraeg", zajmowało się też szukaniem funduszy na organizacje eisteddfodów.

Do Gwyneddigion należał Edward Williams, zwany lepiej pod swym artystycznym pseudonimem barda Iolo Morganwg (1747-1826), pochodzący z Glamorgan, człowiek ten jest powszechnie uznawany za ojca odrodzonego druidyzmu. Morganwg był zapalonym celtologiem, a także bardem wykształconym w lokalnej walijskiej tradycji. Stworzył on swój własny "obrządek druidów", który stanowi do dziś rdzeń rytuałów większości grup druidycznych, a także zainicjował powstanie 21 czerwca 1792 roku na Primrose Hill w Londynie organizacji o nazwie Gorsedd Beirdd Ynys Prydain (Gorsedd Bardów Brytanii). Samo słowo Gorsedd oznacza dosłownie "wysokie miejsce", a stosowane było do starożytnych spotkań bardów, oraz inauguracji i koronacji królewskich, tudzież zgromadzeń plemiennych, które odbywały się na szczytach wzniesień. W 1819 roku przekonał on organizatorów Carmarthen Eisteddfod, jednego z największych tego typu spotkań w ówczesnej Walii, do włączenia w jego obchody także swojego gorseddu. Spotkania te odbywają się w tej formie do dziś. Peter Berresford Ellis opisuje je następująco: "Stowarzyszenie Gorsedd skupia trzy grupy (zakony): druidzi w białych szatach, bardowie przybierający po zdaniu egzaminu wyznaczonego przez Gorsedd szaty niebieskie i owaci w zielonych szatach nakładanych po zdaniu dwóch egzaminów lub na znak zasług dla walijskiej kultury. W czasie spotkania druidów obnosi się wkoło wielki miecz (y cleddyf mawr) częściowo wyciągnięty z pochwy, ale nigdy całkowicie. Arcydruid zadaje zgromadzonym rytualne pytanie: a oes heddwych? (czy jest pokój?). Zgromadzeni odkrzykują: Heddwch! (jest pokój!) Powtarza się to trzy razy. Później Arcydruid otrzymuje Owoce Ziemi, symbolizowane przez róg z winem i snop zboża, aberthged. Młode dziewczyny z kwiatami we włosach tańczą boso wokół. Jeszcze jednym elementem spotkania jest trójnóg symbolizujący trzy boskie przymioty: miłość, sprawiedliwość i prawdę." 9

W 1781 roku powstał ANCIENT ORDER OF DRUIDS (Starożytny Zakon Druidów), założony przez Henrego Hurle'a. Była to grupa zorganizowana na wzór wolnomularstwa, przyświecała jej idea niesienia pomocy ubogim. W 1833 roku doszło do rozłamu, który zaowocował powstaniem, w 1839 roku Zjednoczonego Starożytnego Zakonu Druidów, który odcinał się od zorientowanego bardziej ezoterycznie Starożytnego Zakonu Druidów. Nowo powstała grupa, miała swoje odziały USA, Australii, a od 1872 nawet w Niemczech. Zakon istnieje do dziś i zajmuje się działalnością charytatywną. Do Starożytnego Zakonu Druidów wstąpił 15 sierpnia 1908 roku Winston Churchill.

"Odrodzenie Celtyckie" pod koniec XIX wieku dosięgło także innych krajów celtyckich. W Bretanii powstał Gorzez Gourenez Breiz Vihan (Gorsedd Bretoński), którego spotkania odbywały się w Guingamp pod patronatem Union Régionaliste Bretonne. Bretończycy przejęli obrzędowość, z niewielkimi zmianami, od Morgwanwga. Podobne inicjatywy powstały w Kornwalii, natomiast w Szkocji, Irlandii i na wyspie Man przyjęła się tradycja organizowania rokrocznych festiwali muzyki, pieśni i poezji celtyckiej. 10

Większość omawianych do tej pory stowarzyszeń, czy grup druidycznych nie miała jeszcze charakteru stricte pogańskiego, ich członkowie uważali się w większości za "pobożnych chrześcijan". Podobnie jest i dziś wielu druidów deklaruje się jako chrześcijanie, inni jako poganie, jeszcze inni łączą te dwie filozofie, są i tacy którzy uważają się za ateistów, twierdząc, że bycie druidem "nie ma nic wspólnego z żadną religią".11

Marek Rau

przypisy

1 Święty Kolumba (oryginalne imię: Columcille) głosił: "Moim Druidem jest Chrystus, Syn Boga, Chrystus, Syn Maryi, Wielki Opat, Ojciec, Syn i Duch Święty", cytat za Bożena Gierek "Celtowie" Kraków 1998 wyd. Znak str.140, książka zawiera wiele informacji na temat chrześcijaństwa celtyckiego i jego powiązań z dawnym pogaństwem, patrz także Jan Przybył "Celtyckie chrześcijaństwo" w Wiedza Tajemna nr 3 (Grudzień 1998), nr 1, 2 (Styczeń, Luty 1999).

2 Philip Shallcrass "Druidry today" w "Paganism today" Graham Harvey i Charlotte Hardman (red.) London 1996 wyd. Thorsons str. 70

3 Bożena Gierek " Celtowie" Kraków 1998 wyd. Znak str.47

4 Jerzy Gąssowski "Mitologia Celtów" Warszawa 1987 wyd. Artystyczne i filmowe str.97

5 Informacje o druidach i druidkach, ich historii, wizerunku w różnych przekazach, religii, filozofii i naukach zawiera książka "Druidzi" autorstwa Petera Berresforda Ellisa (Warszawa 1998 wyd. Cyklady), a także "The Druid tradition" Philipa Carr-Gomma Shafetsbury 1991 wyd. Element

6 Bożena Gierek "Celtowie" Kraków 1998 wyd. Znak str.86

7 Philip Shallcrass "Druidry today" w "Paganism today" Graham Harvey i Charlotte Hardman (red.) London 1996 wyd. Thorsons str.65-66

8 Peter Berresford Ellis "Druidzi" Warszawa 1998 wyd. Cyklady str.213-220

9 Tamże str. 221, a także Richard Cavendish (red.) "Świat tajemny Leksykon magii, okultyzmu i parapsychologii." Łódź 1992 wyd. Łódzkie str.67-68

10 Peter Berresford Ellis "Druidzi" Warszawa 1998 wyd. Cyklady str.221-225

11 Philip Shallcrass " Druidry today" w "Paganism today" Graham Harvey i Charlotte Hardman (red.) London 1996 wyd. Thorsons str.66