Serial: Slavia & Germania
Starogard Wagryjski
! Do not copy for AI. Nie kopiować dla AI.

Kategoria: Słowiańskie starożytności

Takiej nazwy użył prof. Jerzy Strzelczyk dla dzisiejszego Oldenburga w Holszytnie .Oldenburg założony został jako główne miasto Wagrów, najbardziej na północny-zachód wysuniętego plemienia Obodrytów. Z tych czasów pochodzi tzw. Wał Oldenburski, datowany na rok 700. W końcu VIII w. gród znacznie rozszerzony ku wschodowi, gdzie wzniesiono rezydencję słowiańskiego księcia. Krainę zamieszkałą przez Wagrów nazywano Wagrią .Ich teren rozciągał sie aż od dzisiejszej Kiloni po Lubekę i obejmował też wyspę Formarn ( wagryjska Wębrza). Oto mapa z 1611 roku przedstawiająca ten kraj :

Helmold (ok. 1125 - 1177) historyk saski z XII wieku, proboszcz z Bozowa w Wagrii (obecnie Bosau), autor kroniki o nazwie Chronica Slavorum tak opisywał Wagrów ( tlum.Wilhelma Bogusławskiego );
.Kraj Wągrów był niegdyś zamieszkały przez najdzielniejszycłi mężów, znajdując się bowiem na przodzie całej Słowiańszczyzny, miał za sąsiedztwo duńskie lub saskie ludy i wszystkie wojenne napady lub sam najprzód czynił, lub od innych je wytrzymywać musiał. Wojna więc rozbudziła życie u Wągrów, natchnęła koniecznością ustanowienia władzy i ..tacy bywali u nich niekiedy królowie, że panowali nad całym krajem Obodrytów, Chyżanów i nawet tych Słowian, którzy jeszcze bardziej odległymi byli."
Pisząc o tych bardziej odległych miał na mysli osady Wieletów i Wągrów na terenach dzisiejszej Fryzji i Holandi, które pozostawiły po sobie wiele nazw miejscowych , jak : Wiltenburg(Według kroniki Gerarda Lacerva (Gouda 1478), rzymski rycerz Antonius w r. 65, zbudował miasto Utrecht, które Wilty zdobywszy w roku 86 Wiltenburgiem nazwali. (Van-Kampen. Geschichte der Niederlande. Hamburg 1831, tom I. sl 58. ). Inne nazwy to :Slota w pobliżu Amsterdamu nad zatoką, Hudna nad Wechtem, Horna na północ od Amsterdamu, przy zatoce; Nardina na wschód od Amsterdamu przy zatoce; wyspa Witle raczej Wilta przy ujściu Mozeli (Alting. Descriptio agri Balavi 307). Seger przytacza jeszcze nazwy, jako słowiańskie: Sueta, Zwoła, Horsta, Hunna, Waleharia, Wendelskid i t. d. (Acta Socict. Jablonov. 1772 p. 172 ) Wilchelm Bogusławski , którego cytuję, przytacza też Kronikę Utrechtu: Według wzmiankowanej kroniki utrechtskiej (Traiecto), z XV w. Juliusz Cezar wojował z Weletami - Słowianami w Brytanii i zabił ich wodza Brabana. Potem imperator Klaudiusz wojował cum Slavis" et Wilten, aż nareszcie ci Wilty napadli na Batawije i, opanowawszy ja w I w., zbudowali castellum Wiltenburch.
Tzw. Batawia to nazwa rejonu osadnictwa słowiańszczyzny na terenach fryzyjskich . Przynależność batawskich Weletów do Słowian, próbował zaprzeczyć w XVII w. Alting, w Descriptio agri Batavi 1697, p. 205 207, ale rozumowanie jego odparł już zwyciesko Seger w Acta Societatis Jablonovianae.( 1772, s. 170 2. ) Tak czytamy u Bogusławskiego na temat najdalszych i najstarszych osad słowiańskich na północnym zachodzie. Ale wróćmy do Wagrii .

Co mówi o Wagrach wikipedia:

W czasach panowania wodza Obodrytów Drożka w rejonie Wagrii nad rzeką Swentaną doszło w 798 do bitwy nad rzeką Swentaną, w której Obodryci sprzymierzeni z Karolem Wielkim pokonali szczep Sasów zwany Nordalbingami. W wyniku wojny Karol przyznał Wagrom dalsze terytoria Sasów.

Wkrótce jednak Obodrzyci zostali pokonani przez Danów pod wodzą Gudfreda. Dopiero traktat w Heiligen podpisany w 811przez Hemminga odgraniczył posiadłości Duńczyków od państwa Franków obejmując też swoimi postanowieniami sprzymierzonych z nimi Obodrytów. Po umocnieniu pozycji Sasów na granicy wybudowano Limes Saxoniae, który wyznaczał granicę terytoriów Wagrów.( linia saksonska)

Tereny Wagrów między rzeką Schwentinem (Swentaną) a wyspą Fehmarn. Linie oznaczają zachodnią granicę terytoriów Wagrów .

Plemię zostało podbite przez Niemców i stopniowo od XII wieku kolonizowane. Od około 1140 Adolf II Holsztyński zaczął wcielać w życie planowe zasiedlania ziem Wagrów przez osadników niemieckich i holenderskich.
Do dnia dzisiejszego Oldenburg pozostał stolicą regionu Szlezwig -Holsztain.Tak o nim pisał kronikarz Adam z Bremy ,który w 1076 roku opisał gród w swojej kronice następująco: Aldinborg civitas magna Sclavorum, qui Waigri dicuntur, sita est iuxta mare, quod Balticum sive Barbarum dicitur, itinere die. .. ab Hammaburg- czyli : Starigard jest wielkim grodem Słowian zwanych Wagrami, który położony jest w pobliżu morza nazywanego Barbarum albo Bałtykiem, o dzień drogi od Hamburga.

Ronny Kruger na swojej stronie Slawenburgen też poświęca temu miastu oddzielny akapit.W całym Szlezwiku-Holsztynie wymiena łącznie 39 grodów słowiańskich .
Pisze o Oldenburgu i przedstawia historię grodu , którego wały są do dziś wyraźnie widoczne, mają czasem nawet do 18 m wysokości.Ich zarys można opisać i odtworzyć .

Tak Starogard Wagryjski przedstawiał się w VIII wieku .Gród( Burg ) okolony wałem i widoczne poniżej podgrodzie( Vorburg ). Jeszcze obraz z miejscowego muzeum z wizualizacją grodu . Widać potęgę wałów i świetne usytuowanie obronne grodu

Oto tekst z http://slawenburgen.npage.de/
Oldenburg ( Starogard Wagryjski) by głównym grodem plemienia Wagrów. Żyli oni w związku plemiennym z Obodrzycami. Gród był stale zamieszkłu aż do XII wieku . Miał bardzo dogodne połączenia drogowe z siecią szlaków handlowych już od wczesnego średniowiecza . Poza tym miał poprzez tzw. Rów Starogardzki ( Oldenburger Graben) naturalne połączenia wodne w obu kierunkach, na zachód i na wschód.do morza Bałtyckiego.( naturalny Rów Starogardzki ukształtował się w epoce lodowcowej na skutek siły wywołanej ruchem lodowca, który kształtował rynny i moreny). Ponad 1000 lat Oldenburger Graben służył jako część systemu obronnego miasta i jego komunikacji wodnej . Te atuty komunikacyjne Starogard potrafił wykorzystać. Rejon na północ i południe od Rowu charakteryzuje się duża gęstością występowania osadnictwa słowiańskiego a znajdywane w trakcie prac archeologicznych liczne artefakty i nazewnictwo miejscowe to potwierdzają . Obecne badania siedlisk słowiańskich pozwalają na lepszą ocenę struktury podboju tych ziem i czasu i kolejności jego postępu w oparciu o analizę archeologiczną okolic grodów i wałów obronnych. Natomiast dzięki kronikom Helmolda z Bosau możemy poznać wczesne centra osadnicze Obodrzyców, które od wschodu rozciągały się od Zatoki Wismarskiej ( Wyszomirskiej) , dalej Jeziora Schwerińskiego( Schwein, zapisana po raz pierwszy w 1018 roku w formie Zuarin, ma pochodzenie słowiańskie. Prawdopodobnie wywodzi się z połabskiego zvérina zwierzyniec, choć możliwy jest także jej związek z imieniem boga Swaroga. W języku polskim rekonstruowana jest jako Zwierzyn, Skwierzyn ub Swarzyn.) i górny bieg rzeki Warnow ((pol. hist. Warnawa) , aż do Oldenburga ( Starigard ). Helmold trafnie charakteryzuje w rozdziale 12 swojej słowiańskiej kroniki lokalizację tego miejsca i jednocześnie przedstawia interpretację nazwy: " że to Oldenburg, tj Starigard w języku słowiańskim, czyli stary zamek znajduje się w Wagrierlande ( kraju Wagrów) nad zachodnią częścią Morza Bałtyckiego i jest skrajnym punktem Slawiens"

Potężny dwuczęściowy gród jest bezcennym zabytkiem archeologicznym w środku dzisiejszego miasta Oldenburg. Grodzisko wraz z Muzeum Muru to miejsce gdzie znajdują się znaleziska i odkrycia wielu lat wykopalisk prowadzonych zarówno w samym Oldenburgu jak i w podobnych, sąsiednich regionach słowiańskiego osadnictwa i stanowi dla odwiedzających bardzo atrakcyjny cel .

W zrekonstruowanej dzisiaj formie gród stanowi system podwójnego grodziska będącego siedzibą lokalnego władcy tzw, Vogta ( komornika) aż do XIII w. a więc w czasie już po zakończeniu historii słowiańskiej osady, która przestała już w połowie XII wieku samodzielnie funkcjonować. Najstarszy zespół obronny pochodzący z około 700 roku składał się z typowego wału pierścieniowego , który został rozszerzony w latach około 800 w kierunku wschodnim. Wielkie budowle z bali z IX i X stulecia w części wschodniej zespołu wskazują na siedzibę obodrzyckiego władcy w tzw. grodzie głównym . Jego układ wewnętrzny , rzemiosło i kultura wytwórcza wskazują na wzorce brane od Karolingów ., będących wówczas w sojuszu z Obodrzycami ( przeciwko Saksonom i Wioletom ) . Drewniane budynki stanowią jakby imitację kamiennych pałacach Karolingów.

Jednak system oparty na modelu państwa Karolingów nie od razu zdołał doprowadzić do całkowitego przyjęcia chrześcijaństwa. Chrzest obodrzyckiego władcy Sławomira w roku 822 pozostał pozornie bez konsekwencji dla przyjęcia chrześcijaństwa przez ogół plemiennej ludności . Dopiero po 934 według tradycji historycznej rok chrztu nienazwanego przez kronikarzy księcia Obodrzyców - lub około połowy X wieku, główny budynek dworu Oldenburg został przekształcony w kościół. W jego pobliżu znajdowały się miejsca pochówku członków elit Oldenburga jako wyraźny znak ich chrześcijańskiej wiary. Tego pierwszego kościoła nie należy utożsamiać z biskupstwem założonej dopiero w 972 diecezji, ale raczej powinien być interpretowany jako prywatny kościoła pana zamku. Upadek kościoła i cmentarza następuje w końcu X wieku i związany był ze wspólnym powstaniem plemion słowiańskich z 983 roku , które zostało skierowane przeciwko chrześcijaństwu i niemieckiej supremacji. Po zniszczeniu kościoła został on zastąpiony przez pogańskiego sanktuarium, w którego okręgu składano ofiary. Oldenburg i Gross Raden ( Radogoszcz ) z jego świątynią w zachodniej Meklemburgii były celem wnikliwych badań archeologicznych i do tej pory jedynymi miejscami dającymi wgląd w życie religijne słowian i walkę między pogaństwem a chrześcijaństwem. Inne , ważne historyczne miejsca w Meklemburgii, Brandenburgii i Havelbergu w skrajnej północno-zachodniej części kraju słowiańskiego nie przyniosły w tym względzie żadnych wyników. Oprócz Oldenburga zachowały się stare obodrzyckie grody w Meklemburgu (kalka obodrzyckiej nazwy Weligard, kontynuacja plemiennego księstwa Obodrzyców z ośrodkiem o charakterze miejskim (Mechlin) leżącym wówczas pomiędzy obecnym Wismarem a Schwerinem. Na zachód od nich zamieszkiwali Połabianie wokół grodu Racibórz, należącego obecnie do Holsztyna. )

i Iłowie (dzisiaj Neuburg ), pojawił się w 1219 roku po raz pierwszy w dokumencie. Nazwa sugeruje tu dwa obodrzyckie grody , jednym z nich był Ilenburg drugim gród Ilow tej samej dzielnicy. Pózniejszy Neuburg lokowany po 1171 został położony na zachód od miasta, na dzisiejszych terenachobiektów sportowych i jest nadal dobrze widoczny w krajobrazie) , istniejące już w 8 wieku . Ich znaczenie dla wojen saksonów ze słowianami które trwały do schyłku XII wieku był niebagatelne .

Był też incydent wojenny z Duńczykami .

Emporium Reric, ( centrum handlu miedzy Duńczykami nad zatoką Wismar )było solą w oku Duńczyków i w roku 808 stał się powodem wojny między duńskim królem Göttrikiem i Obodrzycami. Göttrik wylądował ze swoją flotą na wybrzeżu Bałtyku, zniszczył Reric i okoliczne wioski, zabił Godelaiba , brata władcy Obodrzyców i oblegał ich gród , a potem wrócił do siebie z zamiarem zastąpienia Rerik własnym centrum handlu w Haithabu.( Haithabu leżał na Półwyspie Jutlandzkim przy ujściu Schlei w Szlezwiku w wąskim przesmyku między Morzem Północnym i Morzem Bałtyckim.) . Obodrzycki władca DRASCO ( Drażko, Dragomir ) odbudował Emporium Reric, który nawet początkowo zaczął znowu działać lecz utracił znaczenie po tym , jak DRASCO został zamordowany w 810 za namową duńskiego króla Göttrika .

Reric, którego dokładna lokalizacja nie była znana aż do końca 20 wieku, widać na poniższej mapie.

Dziś wały Oldenburga są nadal wyrażnie widoczne, a ich wysokość dochodzi nawet do 18 m. Zdjęcie wykonane z balonu w 1909 roku ukazuje wyrażny zarys wałów starego grodziska Starogard Wagryjski ...

Tyle ze strony Slawenburgen Ronny Krugera można dowiedzie się o Starogardzie Wardejskim .

Przy okazji jeszcze dygresja o nazwie własnej Slawenburg ( gród słowiański ) oparta znowu na pracy Wilhelma Bobusławskiego . Pisze on w swej kronice Słowian tak:

Pewniejsze wiadomości znajdujemy o Weletach w Batawii osiadłych. Tam, według zapewnienia Bedy (735), na urządzenie biskupiej stolicy, mianowanemu w r. 696 arcybiskupem Fryzów Wilibrordowi, Pepin Heristalski przeznaczył swój sławny zamek, który u tych ludów po dawnemu zwie się Willaburg , t. j. grodem Willów , a w mowie gallskiej Traiectum. A chociaż Beda pomieszał dwa różne miasta, bo Willaburg leżał po lewej stronie Renu w oddaleniu od Traiectum, z prawej strony rzeki tej położonego, podana jednak przez niego wiadomość o Weletach osiadłych nad Renem nie ulega wątpliwości. W jakim że czasie stać by się to mogło? Jeśliby dać wiarę kronikarzowi utrechtskiemu, wypadałoby osiedlenie Weletów w Batawii odnieść do I w. naszej ery, ale ten kronikarz opowiadanie swe w tak wątpliwej formie przedstawił, że wszystko, co o Weletach powiedział podobne raczej do bajki, niż do prawdy. Według niego, Słowianie Welety byli bardzo mężni, żyli jednak w zgodzie z sąsiednimi Fryzami i Saksami, wspólnie z nimi wybierali wodza, stanowiąc związek, centrem którego był Wiltaburg już w III w. Później te trzy ludy wspólnie walczyły przeciw królom Franków Klotaryuszowi i Dagobertowi, aż do podbicia ich przez ostatniego. A gdy już Fryzja i Slavia stały sie Francyą Orientalną , arcybiskup Wilibrord, za czasów Pepina, poświecił kościół w starożytnym grodzie Slawenburgu, później przezwanym Vlaardingen.
Do tego Van-Kampen zrobił uwagę:
die Sagę, dass das alte Vlaardingen an der Miindung der Maas von Slaven erbaut sein und den Namen Slavenburg gefiihrt haben soll, "kómmt uns sehr yerdiichtig vor, Das jedoch ein Slavischer Stamm die Wilten oder Wiltzen in Siidholland oder Utrecht gewohnt liabe, beruht auf mehreren Zeugnissen und Ortsnamen. Man hat noch ein Wiltseen in der Prowinz Holland ....( Gescliichte der Niederlande I s. 58. )
Można to przetłumaczyć tak:
Legenda o tym ,że stary Vlaardingen mógł być zbudowany w delcie Renu przez Słowian i w efekcie o pochodzeniu nazwy Slawenburg " kojarzy się bardzo z faktem, ze tylko Słowiańskie plemię Wilten lub Wiltzeen ( Wilków ) w Siidholland czy Utrechcie miało swe osady i mieszkało i opiera się na wielu świadczących o tym nazw miejscowych . Przecież istnieje jeszcze jedno Wiltseen w Prowincji Holland. .... (Geschichte Holandia I s. 58.).