Jak zaobserwował Clive Hamilton, odbywa się ontobójstwo, ontocyd, ontocide. Zwyciężająca ontologia naturalizmu (jak nazwał ją i rozpoznał Philippe Descola) eksterminuje i anihiluje pozostałe, należące do trzech rodzajów: totemizmu („istnieją wspólnoty współistotnych sobie wewnętrzności i zewnętrzności”), animizmu („są te same wewnętrzności pomimo odmiennych zewnętrzności”) i analogizmu („ani wewnętrzności ani zewnętrzności różnych bytów nie są te same, ale jedne i drugie podzielą się na podobne wzajem do siebie – analogiczne – fragmenty”). Naturalizm sam głosi, iż zewnętrzności są te same (i poznawalne), wewnętrzności zaś odmienne (i wzajemnie niedostępne).

O ile przemoc naturalizmu wobec totemizmu i wobec animizmu mało nas boli, bo chata nasza wszak z kraja, nie nas to dotyczy, to wypieranie przezeń analogizmu... – o, to już nie jest czymś, z czym pogodzilibyśmy się łatwo. Z pochodzenia jesteśmy analogistami, a nawet, mało: nie nacieszyliśmy się nim, nie nasłodziliśmy dosyć, a już jest on nam odbierany, jak dziecku za wcześnie zabawki.

Dusze nasze – dusza nasza – naturaliter analogistica est, i nie poradzisz: stąd nieuchronny bunt i opór przeciw napierającemu naturalizmowi.

Jak analogiści bronią się?

Niektórzy – najodważniejsi? Czy najwięksi desperados?– idą za radą Nietzschego-Zaratustry i „owijają się wzniosłością, tym płaszczem szpetnych!”* (Przekład Sławy Lisieckiej i Zdzisława Jaskuły z 1999, „To rzekł Zaratustra”, s. 60.) Głoszą mianowicie, że analogizm ezoteryki w jakiś sposób stoi wyżej niż właściwy nauce (science) naturalizm i jest meta-nauką lub super-nauką, dostarczając jej symboli lub mocy-dyspozycji, bez których tamta nie byłaby możliwa. Z autorów Taraki taki pogląd kiedyś zadźwięczał u Włodzimierza Zylbertala; zdaje się też, że podobny da się wyczytać w „teoriach wszystkiego” Kena Wilbera.

[*Słowo bardzo na miejscu, ponieważ analogiści w oczach naturalistów są właśnie szpetni: zacofani, tępi, niedouczeni, błądzący, w baśnie wierzący, naiwni, infantylni, chorzy, szaleni, szarlatani, oszuści, szkodliwi.]

Prostoduszni wśród analogistów starają się nie zauważać rodzajowej odmienności dzielącej ich od naturalistów. Podtrzymują złudzenie, że to, co uprawiają, jest też rodzajem nauki, a to, że przez science nie są uznawani, ba!, potępiani są, uważają za jakieś dziwne nieporozumienie i przepraszają jak gość, który usiłuje wejść na salę z nieważnym biletem: „ależ kochani, ja bilet mam, mnie wydaje się, że ważny!” Czym oczywiście cerberów naturalizmu nie przekona.

Ci bardziej praktyczni wydzielają sobie działkę i okopują się na pozycjach: „Tu jest moje feng-shui (numerologia, astrologia-Jyotiśa, homeopatia itd.), a wam naturalistom-w-sensie-Descoli nic do tego, nie wasza sprawa, my na wasze pole nie wchodzimy, wy na nasze też nie wchodźcie.”

Pewne frakcje wśród analogistów ratują się, lub nawet promują, przez to, że de-radykalizują się, mianowicie rezygnują z części swojej (analogistycznej) ontologii, częściowo wycofują się z niej. Typowo lub przeważnie, ograniczają ją do wewnętrzności czyli do psychiki. Mówią: my nie ingerujemy w ustalenia fachowców od biologii, fizjologii, biochemii nie mówiąc o fizyce, my nasze analogistyczne podejście ograniczamy do psychiki. Jest więc tworzony analogizm częściowy: taki, który stosuje się do wewnętrzności (psychiki), ale omija zewnętrzność: to co materialne i rozpoznawane przez science. Analogiści częściowi flirtują z nauką, uważając swoją działalność za należącą do jej ciała. Przykład: psychoanaliza, zwłaszcza ta twarda, Freudowsko-Lacanowska. Czy są inne przykłady?

Obserwuje się wreszcie wśród analogistów zachowania misjonarskie. Ci wchodzą śmiało – lub brawurą kierowani – na teren naturalistycznego przeciwnika, usiłując znaleźć brakujące ogniwa, missing links, które łączyłyby ich dziedziny ze światem uznawanym przez naturalizm (naukę, science). Są tu dwa podejścia, od strony teorii lub od strony doświadczenia, empirii. Najbardziej znanym misjonarzem teoretycznym jest Rupert Sheldrake, który sugeruje, że prócz znanych praw prowadzenia się materii jest jeszcze odkryte przez niego prawo „powszechnego naśladowania”, którego nośnikami są pola morficzne (lub morfogenetyczne). Że teoria Sheldrake'a, z taktyczną ostrożnością nazwana przez niego hipotezą, należy do analogizmu i to wcale nie częściowego, jak w psychoanalizie, świadczy to, że powszechne naśladowanie ma obowiązywać zarówno materię jak i zachowania zwierzęce lub ludzkie wiązane z psychiką. Również ja w swoich dociekaniach nad astrologią przyznawałem, że chętnie widziałbym istnienie jakiegoś pola, najlepiej kwantowego, które by przenosiło „astrologiczne oddziaływania”, i parę razy pisałem o tym.

Misjonarze praktyczni robią coś innego: gromadzą fakty i przypadki, głównie takie, które naruszają filar naturalizmu, którym jest totalna oddzielność wewnętrzności. Tu należą niestrudzeni badacze psychokinezy, telepercepcji i prekognicji, szukający (i znajdujący, być może nie tylko w swoim mniemaniu) potwierdzeń nie-bezsilności psyche i jej interferencji z zewnętrznością-materią. W astrologii taką rolę odegrał Michel Gauquelin. Nie dziwi, że fakty, które zebrał, zostały bezceremonialnie odrzucone przez opinię publiczną nauki.

Wreszcie w obozie science zdarzają się rzucający koło ratunkowe (wierzę, że po angielsku jest na to jedno zręczne słowo!), którzy postulują prawa prowadzenia się materii (lub pomysły jej opisu) takie, które by psychikę włączyły do natury, włączyły do universum poważnie studiowanego i uznawanego przez nauki przyrodnicze. Mam jednak wrażenie, że w głównym nurcie nauki działa stanowczy opór, wręcz szlaban na takie pomysły. Neuronauka (neuroscience) – ta jest OK, bo twardo stoi na gruncie naturalizmu i jego filaru redukcjonizmu. Ale pomysł Rogera Penrose'a, że świadomość może mieć coś wspólnego z dynamiką kwantów, pozostał w nauce niepodjęty, za to zawłaszczyli go analogiści ostentacyjni, religijni lub New-Age'owi, do tego przeważnie w kwantach ignoranci.

Czytajmy Descolę. Czytajmy Hamiltona.