„Brunatna fala się podnosi.” „Brunatne koszule” SA czyli Sturmabteilung, Oddziałów Szturmowych NSDAP. Tylko właściwie jaki to był kolor i skąd się wziął?

Wzięte z...

Kolor tych mundurów jaki widać zdjęciach nazwalibyśmy raczej „piaskowym”, to bardziej beż niż brunatny. Na stronie „Lista kolorów” polska Wikipedia zamieszcza wśród innych próbkę brunatnego:

Prawda, że inny?

Piaskowe i lekkie (same „koszule”) mundury SA były wzięte z demobilu po I wojnie: były to niepotrzebne już do niczego mundury dla kolonialnych oddziałów niemieckich w Afryce. Kolorem nawiązywały do tamtejszego krajobrazu, bardziej pożółkłego niż zielona Europa.

Jak zwięźle powiada Wikipedia niemiecka, „Als politische Symbolfarbe steht Braun historisch für den Nationalsozialismus.” (Jako symboliczny kolor w polityce, brązowy historycznie oznacza narodowy socjalizm.) Nazwanie tamtego afrykańskiego piaskowego koloru po niemiecku „braun” było już pewnym naciąganiem, bo jednak językowa norma jest taka, że „braun” to po prostu nasz brązowy. (Niemieckie słowo „braun” ma trzy polskie odpowiedniki: brązowy, brunatny i bury.) Afrykańsko-piaskowy kolor tamtych mundurów jeśli był brązem, to skrajnie jasnym. Słowa „braun” użyto jednak, jak się domyślam, z powodów brzmieniowej, fonetycznej symboliki: brzmi ono krótko, zwięźle, „po męsku” i stanowczo jak rozkaz, a ów skromny kolor sugeruje oszczędny minimalizm. Jednocześnie jest to popularne nazwisko i raczej ludowe, więc odwołujące się do narodowej solidarności. Coś jak nasze Bury, którego jest ścisłym odpowiednikiem.

Słowo „brunatny” w polskim gra inaczej, ponieważ natrętnie aliteruje ze słowem brudny. Co dalej pociąga cała paletę skojarzeń z brudem, nieczystością, skalaniem i kałem. Więc dla ruchu narodowo-socjalistycznego akurat u nas było złą reklamą i ta „poetyka” wciąż jest twórczo eksploatowana.

Warto byłoby przebadać, jak z tym bywa w innych krajach i językach. Bo np. po rosyjsku kolor „brązowy, braun, brown” nazywa się koriczniewyj czyli „cynamonowy” – co otwiera całkiem inną skalę skojarzeń. A termin koricznieworubaszeczniki, „brunatnokoszulowcy” nie brzmi wcale złowrogo. Podobnie działo się ze słowem „faszyzm”, które zabarwiało się w uszach słuchaczy skojarzeniami z aliterującym słowem „fałsz”, wspólnym wielu językom. („Faszyzm” od tego samego, co „faszyna”, czyli witki, rózgi; od rózg liktorskich.)

Tutaj okno się otwiera na dziedzinę (chyba) zupełnie nieznaną, mianowicie wykorzystywanie – pozytywne i negatywne – fonetycznej symboliki w mowie politycznej. Temat na doktorat albo na katedrę.