Motto: Cóż tam, panie, w polityce? Chińcyki trzymają się mocno!? (St. Wyspiański, „Wesele”, akt I, Czepiec do Dziennikarza)

Polecam analizy Jacka Bartosiaka: tekst w PDF „Kto kogo? Rzecz o sojuszu polsko-amerykańskim w obliczu kryzysu ukraińskiego” (25 września 2014) i zapis wideo z referatu i dyskusji w Klubie Ronina „Mec. Jacek Bartosiak o sytuacji Polski w obliczu wojny na Ukrainie” (18 września 2014). Bardzo słusznie wszystkie rozmowy o sytuacji Polski trzeba zaczynać od zobaczenia tego, co się w dzieje w świecie.

Jacek Bartosiak
źródło: ncss.org.pl

Co się dzieje? Zbliża się zmiana na tronie. Stany Zjednoczone słabną w roli światowego dominanta (samca alfa), a ich pozycję chcą (i po prawdzie muszą) przejąć rosnące w siłę Chiny. Poprzednia taka zmiana na pozycji supermocarstwa odbyła się pod koniec II Wojny Światowej, kiedy Wielka Brytania ustąpiła tronu Stanom Zjednoczonym. Ta zmiana światowego dominanta niekoniecznie musi przybrać postać totalnej światowej wojny dwóch superpotęg stojących na czele wrogich obozów. W ostatnich czasach wojny stosuje się w umiarkowanych dawkach, głównie po to, żeby osłabić i nadwyrężyć przeciwnika. Główni przeciwnicy, uzbrojeni w broń absolutną termojądrową, nie mają ochoty wdawać się w samobójcze akcje; a wojny – zwane fachowo proxy wars – prowadzą zastępcy, w dawniejszych czasach zwani psami łańcuchowymi tego lub innego mocarstwa. Ukraina pod Poroszenką stała się nieszczęsnym „proksem” Stanów przeciw Rosji.

Ale front rosyjski jest dla Stanów interesem stanowczo drugo-, a nawet trzeciorzędnym. W ogóle Rosja nie jest dla Stanów przeciwnikiem. Jest (jak twierdzi Bartosiak) przez USA systematycznie lekceważona i jako ewentualny przeciwnik i jako polityczny gracz w ogóle. Bo uwaga Stanów skierowana jest na Chiny, lub szerzej: na Azję Wschodnią i Pacyfik. Tam rośnie ich światowy konkurent, przeciwnik i coraz wyraźniejszy detronizator, którym są Chiny. Szczegółów planów tej gry nie będę omawiał, odsyłam do wspomnianych wyżej publikacji.

Rosja usiłuje tę konfrontację w parze przerobić na grę w trójkącie. Stara się wejść (jakby) pomiędzy Stany a Chiny jako trzeci gracz, chociaż gospodarczo jest przy obydwu karłem. „Rosja jest słaba...” – kilkukrotnie powtarza Bartosiak. Ma jednak kilka atutów. Pierwszym jest jej siła wojskowa, na którą stawia i którą eksponuje. Drugim są wielkie zasoby surowców, prócz znanych źródeł ropy i gazu jeszcze nieeksploatowane syberyjskie eldorada. Trzecim jest panowanie nad przestrzenią, której Rosjanie mają dużo i która w ewentualnych przepychankach będzie potrzebna – nie tylko im. Czwartym jest ta sama przestrzeń w sensie trzymania w ryzach wielkiego regionu, który łatwo może popaść w niebezpieczny chaos.

Po co Rosja chce być tym trzecim z wielkich graczy? Precedensem była II Wojna, którą Rosja pod Stalinem zaczęła jako sojusznik Niemiec, a skończyła, zwycięsko, jako główny wspieracz zwycięzcy czyli Stanów. (I główny robotnik w tej wojnie, od czarnej krwawej roboty.) Przez zawieranie i zrywanie sojuszy i przez zmienianie frontów Rosja wtedy z dna nędzy i upadku (w jakim była w latach 1930-tych) wdrapała się niby po drabinie na pozycję drugiego supermocarstwa świata. (I przez kradzieże technologii jądrowych.) Z pewnością ta nauka z kariery Stalina przyświeca Putinowi. Rosja gra na to, żeby okazać się zarówno użyteczna jak i groźna dla obu graczy głównych, czyli i dla USA i dla Chin. Jest jednak, mimo rozbudowywania armii, rozpaczliwie słaba. Brakuje jej głównego zasobu czyli produktywnej gospodarki wraz z kapitałem. Ten akurat zasób ma jej sąsiad: zachodnia Europa. Co trzeba w takich razach zrobić? – Przejąć zasób. I skierować go na własne potrzeby i cele. To by się dało zrobić, ale koniecznym warunkiem po temu jest wypchnięcie Stanów z Europy. Co nie musi koniecznie odbyć się przez wojnę, gdyż np. może być skutkiem koncesji udzielonej Rosji przez Stany w razie ich gardłowego zagrożenia przez Chiny. Na zasadzie: wy, USA, skupcie się na Chinach, a my, Rosja, będziemy trzymać porządek w Europie. Przejęcie zasobów Europy „w zamian” za dostarczenie jej eksterioru, czyli usług wojskowo-siłowych, jest jak się można domyślać, wymarzonym celem Rosji. (Co takiego musi się wydarzyć, żeby Europa była na to gotowa, o tym dalej.)

Chiny też nie muszą rozbijać potęgi Stanów przez wojnę, tę fizyczną. Może raczej planują skolapsowanie gospodarki i finansów USA, np. przez utrącenie dolara: wtedy Chińczycy mogliby (mówiąc umownie) „nic nie robić” i czekać aż ich juany zapracują w świecie na nich – tak jak dziś Amerykanie w dużym stopniu żyją z produkcji dolarów, które pracują na nich i zamiast nich.

Rosja pod Putinem zarówno straszy, jak i pręży muskuły i przybiera imponujące pozy, żeby pokazać obu ewentualnym wrogom lub sojusznikom, Ameryce i Chinom, że zarówno jest do wzięcia jako sojusznik, jak i jest groźna jako przeciwnik. Wysyła sygnał do obu: jeśli chcesz robić swoje, bić się o swoją prosperitę i dominację, to musisz najpierw układać się z nami. A my, Rosja, postawimy warunki.

W tym miejscu należałoby przenieść fokus ze świata i jego wielkich graczy na nasze środkowoeuropejskie podwórko. Robi to w swoich (patrz wyżej) publikacjach Jacek Bartosiak, ale tymczasem prócz dwóch głównych (USA, Chiny) i trzeciego (Rosja) pojawił się czwarty gracz. Najsłabszy z nich, waga musza, ale się powiększa. Ma ambicje i cele daleko wykraczające poza aktualne siły. Ma potencjalnie wielkie zasoby, głównie w postaci milionów młodych mężczyzn, którzy niewiele mają do stracenia i entuzjastycznie chcą umrzeć za sprawę. Mowa o ISIL czyli Kalifacie. O ile są możliwe koalicje przekształcające trójkę graczy w dwójkę (Rosja z USA przeciw Chinom albo Rosja z Chinami przeciw USA; trudniej sobie wyobrazić USA z Chinami przeciw Rosji!), to Kalifat nie wejdzie w koalicję z nikim. Jaką odgrywa rolę? Dywersanta – lub wręcz „broni trudnej w obsłudze” – do użycia pomiędzy tamtą trójką. Kalifat będzie dyskretnie popychany lub raczej dyskretnie przekierowywany przez jednych dużych graczy, aby zaszkodził innym z nich. Wyobrażam sobie, że teraz poszczególne mocarstwa robią wszystko, co potrafią, żeby pozyskać w Kalifacie swoich agentów wpływu, w tym takich, którzy nie wiedzą, że nimi są. Kalifat jeśli zostanie popchnięty przeciw jednemu z mocarstw, narobi mu szkód i osłabi je. Jest w pewnym sensie znakomitym proksem, tym bardziej, że sam się pali do wojny i żyje wojną i z wojny. Ale jak go obsługiwać, jak nim sterować? Dyplomaci i dywersanci mają ciężkie zadanie.

Co Kalifat może? Może przechwycić zasoby ropowo-gazowe Saudów, Kataru, Libii i pomniejszych tamtejszych i wejść w posiadanie wielkich pieniędzy. Raczej nie przez podbój, bo do tego trzeba być jawnym legalnym państwem, podczas gdy siłą Kalifatu jest jego mglista konspiracyjna pozalegalność. Jest przecież prywatną armią lub wojskową spółdzielnią – radziłbym im pobierać haracz przy pozostawieniu monarchów jako figurantów. Może zagrozić Izraelowi i przez to ściągnąć na siebie (i zneutralizować) siłę wojenną USA, osłabiając to państwo. Może wejść w posiadanie broni jądrowej – i zapewne jego szefowie o tym najbardziej marzą: o tym, jak ich dżihadyści-samobójcy odpalają przyniesione bomby atomowe w wybranych punktach świata. USA są najbardziej zagrożone od Kalifatu poprzez osłabienie skutkiem wojny prowadzonej daleko od ich kraju. Europa za to jest zagrożona atakiem od wewnątrz na jej własnym terenie, dywersją lub podprogową wojną prowadzoną przez ich własnych islamistów jako piątą kolumnę. Z czego wynika, że kalifat, kierujący swoją furię przeciw USA i Europie, staje się logicznie aliantem Chin, a jeszcze bardziej Rosji. I to pomimo tego, że z Rosją już prowadzi wojnę proxy, w której proksem jest Syria pod Baszarem al-Asadem. „Bardziej” Rosji niż Chin, ponieważ grożąc Europie, przy czym pewnie to, co teraz, jest ledwie łagodnym początkiem, wprawia ją w stres i panikę, i rozmiękcza czyniąc ją podatną zarówno na groźby jak i na oferty ze strony Rosji – która w pewnym momencie może wydać się zbawcą, niby ten car' oswoboditiel'.

Jacek Bartosiak pisze i mówi, że Chiny nie śpieszą się – wiedzą, że mają czas i że czas pracuje dla nich. Im dłużej Amerykanie parają się swoją rolą światowego żandarma, tym bardziej wykrwawiają się, przechylając balans na korzyść Chin. Podobnie radzi Polsce: nie śpieszyć się i nie dać się wepchnąć w rolę amerykańskiego proksa, tak jak została wepchnięta Ukraina. Celem Polski jest przetrwać, bo my nie musimy brać udziału w walce o światową dominację. Co oczywiście też nie jest i nie będzie łatwe. Za to śpieszy się Rosja, której przywódcy dobrze wiedzą, jakim kruchym statkiem płyną, który zaraz może się rozpaść, jak rozpadł się ZSSR; wiedzą, że obecne lata to jest być może ich ostatnie pięć minut.

Rosja jest bardziej potrzebna Stanom (niż Chinom) i przez to bardziej predestynowana na ich alianta. W którymś miejscu Jacek Bartosiak zauważa, że Amerykanie w pewnym sensie dbają o Rosję, o jej całość i jakie-takie zdrowie, gdyż boją się sytuacji, gdyby Rosja padła i jej ogromne przestrzenie wypełniły się chaosem, w którym nie wiadomo, kto rządzi, z kim rozmawiać i kto trzyma głowice jądrowe. Wydaje się, że mniej tego boją się Chiny i można mieć nadzieję, że ich polityczni planiści już mają zabezpieczone awaryjne ekipy własnych rosyjskojęzycznych (ale i np. jakuckojęzycznych...) zarządców na wypadek pokawałkowania się Rosji. Z drugiej strony obecność na własnym zapleczu awanturniczego mocarstwa jądrowego na pewno Chinom nie może być na rękę i na pewno woleliby, żeby tego czegoś nie było. Tym bardziej, że są otoczeni i zamknięci w pierścieniu aktualnie lub potencjalnie wrogich sobie państw, w tym aliantów USA. Zrobić wyrwę w tym pierścieniu rozpadając, neutralizując i koniecznie rozbrajając Rosję, to zapewne atrakcyjna dla nich perspektywa, choć odległa.

Co z drugiej strony oznacza, że Rosja czując słabnięcie i zagrożenie na swoich wschodnich kresach, tym usilniej będzie posuwać się w kierunku zachodnim, aby (o czym była mowa wyżej) przejąć Europę jako swój (życiodajny) zasób. Oczywiście ta sprawa rozpoczyna wątek aliansów rosyjsko-niemieckich i co ma zrobić na to Polska.

(C.d. pewnie nastąpi...)