Doznałam szoku czytając artykuł pod powyższym tytułem polecony mi przez znajomych, zamieszczony na stronie http://www.ecoego.pl/index.php/component/content/article/38/1247-wspoczucie-ci-zabije

Zwłaszcza rozbawił mnie fakt, iż autor artykułu i administrator strony na froncie tejże zwraca się do publiki o przekazanie darowizny. Czyżby znał jakiekolwiek inne powody, poza współczuciem, dla bezinteresownego przekazywania swojej forsy autorom takich poglądów? Czy doprasza się o traktowanie go jako osoby intelektualnie niepełnosprawnej? Ale po kolei.

Wzmiankowany artykuł przeprowadza dowód na to, że współczucie jest grą zerojedynkową – to znaczy współczujący traci, a suma tych strat zwiększa się, im większej liczbie ludzi współczuje. Stwierdza on na wstępie: „Współczucie ma więc wyraz jednoznacznie negatywny, bo zakłada skupianie się tylko na negatywnych odczuciach innych ludzi.” I nazywa go wręcz „Nurzaniem się w gównie”. Ponieważ jest zgodnie z jego słowami „braniem na siebie cudzych brudów” — „mocno osłabia się nasz system odpornościowy, organy przestają pracować wydajnie, a organizm wręcz prosi się o choroby. A już tysiące lat temu było wiadomym, że jeśli o coś długo prosimy, to na pewno to dostaniemy. Ktoś kogo życie jest całkiem udane, ale w imię rzekomo dobrego współczucia wprowadza w nie dramat, prosi o choroby i nieszczęście - i będą to prośby wysłuchane, spełnione, wcześniej czy później, wszakże podobne przyciąga podobne.” W związku z tym podaje zalecenie: „Wybieraj dobre informacje, unikaj złych”.

Należy też zdyskredytować tych, którzy cierpią. Najłatwiej dać im przykład – ukazać zadowolonego, radującego się z życia osobnika, a wówczas cierpiący, jeśli do tego przykładu się nie przekona i złośliwie nie przestanie cierpieć, dostanie za swoje.

„W ten sposób człowiek cierpiący ma cel, ku któremu może podążać - no chyba że cierpienie jest jego sposobem na życie, wyłudzanie pieniędzy i współczucia. Wtedy nazwie Cię egoistą, kanalią, psychopatą, człowiekiem z kamiennym sercem. Czuje się zagrożony tym, że nie cierpisz - bo jeśli nie cierpisz razem z nim, nie może Cię użyć, wykorzystać do swoich celów.”

         No i gotowe! Możesz dalej radować się w przekonaniu, że wyciągnąłeś rękę z jedynie słusznym rozwiązaniem do cierpiącego, a on rękę tę odtrącił, ponieważ jest po prostu naciągaczem i łobuzem. W świetle tego: „Człowiek który uwierzył że współczucie jest szlachetne i dobre, zrujnuje sobie życie.”

Nie zajmowałabym się tym stekiem bzdur, gdyby nie fakt, że tego rodzaju poglądy coraz szerzej przebijają się do społecznej świadomości za sprawą podobnych autorowi artykułu coachów. Ludzie ci zarabiają pieniądze na poprawianiu samopoczucia innym i w przeciwieństwie do psychologów czy psychiatrów, nie szukają przyczyn depresji czy marnej kondycji psychicznej pacjenta, a idą drogą na skróty, uprawiając swoistą propagandę, w myśl zasady, że coś, co powtórzono odpowiednią ilość razy, zostanie przyjęte jako pewnik i zaakceptowane do bezrefleksyjnej wiary. Ułatwienie dla takich praktyk stanowi powszechne zwątpienie w zasady moralne, bowiem korzyść z ich przestrzegania nie jest doraźna. Często nierozerwalnie się wiąże je z religią, a gdy religijność wygasa, wygasają z nią także głoszone przez nią wszystkie zasady. Ja dostrzegam także w tym skutek stanowienia prawa — obejmującego regulacjami każdą najdrobniejszą rzecz, także z dziedziny moralności, usiłującego nadmiernie sterować społecznym postępowaniem i myśleniem — co powoli zwalnia ludzi z rozważań i świadomości, co się zrobiło dobrze i słusznie, a co źle i niesłusznie. W dodatku powszechne używanie bezosobowych pojęć dobro/zło, abstraktów pozbawionych aktualnego odniesienia do konkretnych sytuacji i wydarzeń, rodzi traktowanie ich jako uniwersalnych wytrychów i przypisywanie cech na przykład partiom politycznym. Nie mówimy, że coś jest dobre lub złe, tylko że jest przejawem (najczęściej) walki dobra ze złem — jak w komputerowej strzelance, gdzie obie nacje do siebie strzelają, a strona, w imię której to czynią, jest czysto umowna.

         Czas więc nieco uporządkować sprawę współczucia i nadać temu pojęciu właściwe dla niego znaczenie. Nie jestem specem od umoralniania kogokolwiek, więc postaram się użyć argumentów zdroworozsądkowych.

         Przede wszystkim współczucie czy współodczuwanie, czy inaczej empatia, nie jest czymś wymyślonym, czego łatwo można się pozbyć (chyba że jest się psychopatą, któremu pojęcie to jest z mocy wrodzonej konstrukcji psychofizycznej od poczęcia obce). Zgodnie z definicją z Wikipedii jest stanem emocjonalnym, w którym jeden człowiek solidaryzuje się z inną osobą, współodczuwa. Nie oznacza to oczywiście przymusu cierpienia z osobą cierpiącą, a jedynie zrozumienie jej cierpienia i chęć pomocy. W konsekwencji tego odczucia, jeśli możemy, pragniemy pomóc tej osobie, a więc w części przypadków realnie pomagamy. U podstawy współczucia leży wrodzone oczekiwanie sprawiedliwości traktowania, właściwe nawet bardzo małym dzieciom, a nawet niektórym gryzoniom. Jest to naukowo udowodnione, a o dowodach tych można przeczytać w artykule z dodatku „Nauka” w „Gazecie Wyborczej” p.t. „Dlaczego (jednak) lubimy być fair” Aleksandry Postoły z dnia  08.03.2016 . Cały tekst: http://wyborcza.pl/1,145452,19729401,dlaczego-jednak-lubimy-byc-fair.html#ixzz43WexKqcE, a także w wielu innych źródłach powszechnie dostępnych. Wynika z nich, że zarówno empatia, jak poczucie sprawiedliwości, niektóre uczucia moralne i religijne są zakodowane w naszym gatunkowym DNA, a często i zwierzęcym DNA. U dzieci ludzkich poczucie sprawiedliwości pojawia się już ok. 4 roku życia, każąc im rezygnować z profitów dzielonych niesprawiedliwie, także gdy inne osoby są poszkodowane takim podziałem. Z moich obserwacji matki bliźniąt wynika, że odczucia te pojawiać się mogą znacznie wcześniej, wyraźnie rozwijając się i kształtując w miarę rozwoju dzieci. Także bardzo wyraźnie widać reakcję kilkuletniego dziecka, przypadkiem oglądającego sceny przemocy w telewizji. Ja zaobserwowałam to, gdy jeden z moich trzyletnich synów bawiący się dotąd z bratem w pokoju dziecinnym, wszedł i zobaczył w dzienniku jakąś scenę z wojny – płaczącą kobietę nad ciałem dziecka. Moje dziecko zakryło sobie najpierw oczy, zaczęło płakać i uciekło w najciemniejszy kąt mieszkania, nakrywając sobie czymś głowę.

         Ta scena uświadomiła mi, że sceny przemocy dzieci rozpoznają bezbłędnie (czasem nawet reagują na objawy przemocy niedostrzegane przez dorosłych), także zagrożenia nie tylko dla siebie, ale i dla innych. Jest to oczywiście logiczne. Każdy, nawet najmłodszy członek pradawnego plemienia musiał odznaczać się pewną dawką empatii, żeby wspomagać swoim wzrokiem, słuchem i rozumieniem pozostałych jego członków. Podobnie zresztą dzieje się w stadach zwierząt.

         Odbieranie człowiekowi świadomości jego genetycznych zdolności w imię wymyślonych teorii, służących poprawie własnego samopoczucia kosztem innych, jest nie tylko niemoralne, ale i sprzeczne z pierwotnym instynktem, zakodowanym w nas przez Naturę.

         Powstaje pytanie: dlaczego właśnie dziś, w naszych czasach, takie teorie, jak przedstawiona na wstępie, zyskują popularność, a co gorsza są osoby kompletnie nie rozumiejące, dlaczego można mieć coś przeciwko nim. Wprawdzie autor chwali się i zaprasza do kupna swoich e-książek „Stosunkowo dobry”, oraz „Wyprawa po samcze runo” w e- albo papierowej wersji oraz . zaprasza wszystkich na swój fanpage, wyrażając wdzięczność wszystkim tym, którzy „poczuwają się do dbania o cały ten interes i go finansują”, — co oczywiście pozwala odgadnąć główny motyw szerzenia takich teorii.

Niemniej jednak badania wykazały, że choć nawet bardzo małe dzieci odczuwają empatię, sytuacja u dorosłych zmienia się – zależy zresztą od krajów. Podlega więc pewnym prawidłom danej kultury. W cytowanym artykule z GW jedna z końcowych konkluzji brzmi: „Badania z udziałem dorosłych osób pokazują, że jeśli dążymy do sprawiedliwego, czyli równego podziału, jest to podyktowane kalkulacją, ile możemy stracić - piszą Brosnan i de Waal. - Mając do podzielenia 100 dolarów między siebie i partnera, najczęściej wybieramy podział pół na pół lub zbliżony, jeśli odrzucenie naszej oferty sprawi, że my też stracimy pieniądze. Sprawiedliwie dzielimy się wtedy, kiedy wiemy, że musimy w przyszłości współpracować, oraz jeśli jesteśmy obserwowani”.

„Wygląda więc na to, że grając fair, kierujemy się własnym dobrem, reputacją i zachowaniem swojego statusu w społeczeństwie, a nie czystym altruizmem. Wiemy, że postępowanie fair czasami się nam po prostu opłaca.”

Z osobistych doświadczeń muszę stwierdzić, że współczucie czy empatia nie jest grą zerojedynkową. Tak, osoby empatyczne, a wśród nich i ja, odczuwają często przykrość, gdy na coś złego, co dzieje się z innymi, nie są w stanie nic poradzić, ale również satysfakcję, gdy im się to uda. Oczywiście, empatia i współczucie bywa też wybiórcze – ci, którzy są nam bliżsi, bardziej angażują nasze emocje. Bardziej współczuję dziecku sąsiadów niż zagłodzonemu dziecku afrykańskiemu, bardziej współczuję biednej staruszce w wyliniałym futrze z kołnierzem z lisa, której brakuje pieniędzy na wykupienie lekarstwa, niż losom owego lisa, wiele lat temu obdartego ze skóry. Na szczęście łatwiej mi dołożyć owej staruszce w aptece parę złotych do wykupienia recepty, niż zająć się losem biednych, współczesnych lisów hodowlanych. Także ja czerpię profity ze swojego współczucia. Jeśli uda mi się komuś pomóc (nie tylko pomoc materialna się liczy, ale też wsparcie, zainteresowanie) czuję wewnętrzne zadowolenie, szczególnie duże, gdy w celu pomocy komuś, sama musiałam przemóc swoją niechęć czy odrazę. Im jestem starsza, tym więcej skłaniam się do przekonania (mimo że nie jestem osobą praktykującą jakąkolwiek religię), że w ogólnym bilansie życia człowieka liczy się jako wartość to, co zrobił dla innych, a nie to, co zrobił dla siebie. To, co zrobiłam dla siebie, także oczywiście niesie satysfakcję, ale jest ona pozbawiona poczucia wartości uniwersalnej.

         Wynaturzenie współczesnych czasów, moim zdaniem polega na tym, że najbardziej angażujemy się w sprawy wielkie, rozreklamowane przez innych (polityków, rozmaitych oszukańczych guru, coachów podobnych do autora powołanego artykułu), za mało zaś w sprawy konkretnych osób. Łatwo też dajemy się oszukać. Skłonni jesteśmy zapłacić miliony złotych na operację zagraniczną jakiegoś dziecka (nie zawsze mając pewność, czy nie można by jej zrobić w kraju), bezmyślnie mijamy zaś kogoś, komu pomogłaby tylko chwila zainteresowania. Ludzie czują się bezradni i samotni, ale boją się też szukać pomocy u konkretnej osoby, wolą poprawić sobie nastrój włączeniem się w jakąś akcję. Komuś w depresji mówimy „weź się w garść” albo „idź do psychiatry”. Za moich młodych lat, gdy depresja nie była znana jako jednostka chorobowa, osoby potrzebujące spotykały się z nadmiarem zainteresowania, dobrych rad i ofert pomocy, często uciążliwych. Dziś wahadło przechyliło się w przeciwną stronę – za stosowne uważamy jedynie żądanie pieniędzy, a nie zainteresowania. Bowiem współczucie może zabijać, a otworzenia portfela oczywiście nie. Skoro płacisz – widać masz, ale już komu i na co dasz, to obojętne. Kupujesz złudzenia i ci to wystarcza.