Oczywiście, o enneagramie można czytać, uczyć się, poznawać podejścia różnych autorów (polecam 9types.com). Można dyskutować w Internecie lub w realu. Można pisać i wiele sam napisałem. Co można zrobić praktycznie, w czym zastosować? Ja sam z enneagramem zrobiłem dotąd jedną praktyczną rzecz: ileś lat temu zorganizowałem zjazd interesujących się enneagramem. Ale to należy uznać za bardziej rozwinięty punkt „można dyskutować”, bo tam wtedy głównie to robiliśmy.

Znam dwóch dużych znawców enneagramu. Z nich, Krzysztof Wirpsza bada enneagram jako dźwignię do osobistego samorozwoju. Marcin Cząba (w tandemie z żoną Emilią Nadratowską-Cząbą) stosuje enneagram do pisania scenariuszy i innych tego uczy na warsztatach. Na ich – Wirpszy, Cząby – przykładach widzimy, że enneagram można stosować (niby lekarstwo!) wewnętrznie lub zewnętrznie. Być może to rozdwojenie jest ważne i konieczne.

Enneagram zaspokaja potrzebę wiedzenia „kim jestem?” – daje odpowiedź: „jestem Jedynką”; „jestem Siódemką” itp. Jednak jak znam życie, czyli przygody własne i innych enneagramistów, częste jest nietrafianie. Coś jest w enneagramie, w tym systemie, że się mylimy lub chwiejemy i znane, w tym bliskie osoby, a także samych siebie, raz rozpoznajemy jako typ A, a innym razem jako typ B. Przykładem sprostowanie Krzysztofa Wirpszy, który najpierw Gombrowicza zaklasyfikował jako Jedynkę (Zasadniczego Perfekcjonistę), następnie jako Szóstkę (Podejrzliwego Rebelianta). Ja długo siebie widziałem jako Dziewiątkę (Tego, Który Chce Być Wszystkim, Więc Stoi Pośrodku), ale rok temu zobaczyłem siebie jako Piątkę (Zdystansowanego Teoretyka). Z tego wynika, że można prowadzić długie, latami ciągnące się rozmowy, brzmiące przykładowo: „ja jestem chyba 1?” – „A mnie wydaje się, że bardziej jesteś 7?” – „A może jednak 5?” Takie rozmowy wydają się być nieuchronnym tłem lub szumem przy zajmowaniu się enneagramem i nie unikniemy ich, ale pytanie jest, jak wyjść poza takie zastosowanie enneagramu jako gry towarzyskiej – i zrobić z nim coś bardziej poważnego?

(Można pisać scenariusze, ale to już Marcin Cząba robi, i robią inni, szczególnie, jak przypuszczam, w anglo-sferze, historycznym przykładem serial Northern Exposure/Przystanek Alaska, 1990-95, gdzie dziewięcioro głównych bohaterów reprezentowało dziewięć enneagramowych typów.[1])

Powoli zmierzam do konkluzji. Enneagram, niezależnie od nieuchronnych w nim wahań, opisuje ludzi. – Dzieli ludzi na typy. – Czy mógłby być zastosowany do łączenia ludzi? Do tworzenia, organizowania, inscenizowania jakichś akcji, które łączą uczestników i tworzą porozumienie i wspólnotę?

To pytanie rzucam – i może ktoś już wie.