Byłem dzisiaj na XV Konferencji Jungowskiej, kolejnej z, od tylu właśnie lat organizowanych przez niestrudzonego dra Waldemara Dudka i jego firmę Eneteia. Ale nie o samej konferencji, tylko o książce, którą tam znalazłem. Wasilij Rozanow, "Ciemne oblicze"; wydana przez Eneteię 2006, oryginał rosyjski sto lat wcześniej. Książka prócz innych rzeczy jest o religijnych samobójstwach, pojedynczych i zbiorowych, masowych wręcz, u rosyjskich starowierów. Co mi się skojarzyło z enneagramem. Rosja-Rosjanie jako zbiorowość są wg Krzysztofa Wirpszy typem Jedynka Perfekcjonista czyli Zuch. Samo zresztą słowo "zuch" ma po rosyjsku swój wyrazisty odpowiednik: mołodiec. Że Rosjanie to Jedynka, jest na to wiele argumentów. Jednak religijne samobójstwa ich sekciarzy nie pasują do wzorca Jedynki! Do którego pasują? - do Czwórki Tragicznego Romantyka i to w jego skrzywionym, toksycznym wariancie. Punkty Jeden i Cztery są w enneagramie połączone linią: 1-4 lub 4-1. Przejście od 1 do 4 jest przejściem stresowym, "strasznym" - niekiedy mającym cechy gwałtownej inicjacji. Jednak w przykładzie z Rosją i jej samobójczo-morderczymi fanatykami nie chodzi o "stres" ani o inicjację, ale o CIEŃ. I w tym miejscu wraz z Cieniem wracamy (ale tylko na chwilę) do Junga, bo Cień to jego ulubiony archetyp. W fanatycznych samo-morderczych sekciarzach objawia się więc cień Rosji. Ten cień to nie tylko to - bo gdy przyjrzeć się temu, co wiemy o Rosji, to ujawnia się cały kompleks anarchiczno-straceńczo-samobójczy, jakieś potworne lekceważenie życia własnego i cudzego, życia i godności. Około 1972 roku miałem sen. Sen był w konwencji wojennego filmu radzieckiego. Oto widok na fabrykę, wielką halę wypełnioną monstrualną ruszającą się żelazną industrią, do której to fabryki podchodzi front: niemieckie czołgi. Robotnicy miotają się pomiędzy swoją maszynerią. Wzrok śniącego skupia się na heroicznym "robociarzu", który rozsierdzony tym, że maszyna się zacina, usiłuje ją naprawiać, waląc w nią szaleńczo ogromnym młotem. Kiedy któreś uderzenie uporczywie nie skutkuje i widząc zbliżające się tanki wroga, unosi oburącz młot ponad głowę i tak jak przed chwilą w tryby, wali tym młotem we własną czaszkę, która się rozbryzguje. Opowiadam ten swój sen zamiast któregoś z licznych wtedy radzieckich filmów wojennych, bo obraz za snu jest bardziej syntetyczny. Kto pamięta tamte czasy (filmów z ZSRR, nie wojny), pewnie potwierdzi. Jedynka enneagramowa to ktoś, kto wie, jak żyć optymalnie, kto zna swoje miejsce i kto ma rację. Wie od razu, nie musi szukać: jej świat z powinnościami i zadaniami jest, już oto jest, jest gotowy. Cieniem Jedynki jest toksyczna Czwórka, a główną cechą jej: samo-pogarda. Reguła, jeśli działa, brzmi: cieniem typu enneagramowego X jest inny typ Y - ten, który połączony jest z X linią i w modelu Helen Palmer uważany za "stresowy".

Czy to się zgadza przy innych punktach-typach? O ludziach trudno mówić, łatwiej o narodowych stereotypach. Włosi to Dwójka Dawca Pieszczoch. Stresowa linia tego typu to 2-8. Cień Włochów, wynika z tego, powinien mieć charakter Ósemki Szefa Twardziela Skurczybyka. Zjawisko o takim charakterze, toksyczne i charakterystyczne dla Włoch(ów) łatwo znajdujemy: to mafia! Niemcy są Szóstką Adwokatem Diabła. Stresowa linia tego typu to 6-3, czyli ich cieniem powinna być Trójka Wykonawca, przez Wirpszę nazwana Gwiazdorem. Nie znajduję jednego głównego trójkowego negatywu Niemiec, ale coś w tym jest. NRD słynęła z osiągnięć w sporcie. W swoim czasie na olimpiadach zajmowali trzecie miejsce, po mocarstwach USA i ZSRR. Mając o rząd wielkości mniej ludzi i jeszcze mniej młodzieży (ujemny przyrost), osiągali to przez sztuczną hodowlę mistrzów sportu i programowy doping chemiczny. Tak właśnie postępuje toksyczna Trójka: prze do zwycięstwa za wszelką cenę. Być może niemieckie wojny były przejawem tego samego ducha?

Gdy w opisany wyżej sposób patrzeć na enneagram, zobaczymy w nim wiele par opozycyjnych i zarazem dopełniających się pojęć - wiele syzygii! - które przez "świat nie-enneagramowy" są rozpatrywane z osobna. I tak, ta "rosyjska" para enneagramowych punktów, 1-4, to znana także z lekcji polskiego syzygia pozytywizmu (Jedynka Perfekcjonista) i romantyzmu z zatraceńczymi odchyleniami (Czwórka Tragiczny Romantyk). "Włoska" para 2-8, to syzygia macierzyńskiego poświęcającego się masochizmu i męskiego (maczowskiego) opresywnego sadyzmu. Warto cały enneagram przebadać pod tym kątem.

A co jest naszym cieniem - nas, Polaków? Nasz podstawowy enneagramowy typ-punkt, to Czwórka Tragiczny Romantyk. Stresowa linia to 4-2. Nasz cień jest Dwójką. Dwójkowy cień czyli toksyczna Dwójka jest mamuśna, babska, płaczliwa, głupia (ignorująca intelekt i rozsądek) i głupio poświęcająca się dla innych-wszystkich, czego koniecznym warunkiem jest nieszanowanie się, brak szacunku do siebie samego - coś, co kojarzy się też z psychicznym "oprzyrządowaniem" prostytutki. Toksyczna Dwójka nie "czuje" prawa - zamiast prawa zna tylko powszechną uznaniowość: raz tak, raz inaczej. Taka Dwójka ma jeszcze jedną szczególną właściwość: uważa, że nie ma racji i chętnie tę rację przyznaje komuś innemu; wg Krzysztofa Wirpszy, Dwójka deklaruje: "Ja nie mam racji - nie ja mam rację: to TY masz rację." Toksyczna Dwójka jest lizusem i sługą, szukającym silniejszego, by mu się przypodobać. W tym mieści się polskie lizanie się Moskwie, Stanom, Niemcom, Watykanowi, komu tam jeszcze. Też wieczne polskie "gonienie Zachodu" i udawanie nie tego, kim się jest, ten "paw i papuga narodów", jak przenikliwie 200 lat temu zauważył Słowacki.

Błeee...

Według enneagramu człowiek swojego typu nie może zmienić. Czy może naród? Zapewne nie może jeszcze bardziej. Ale jakaś psychoterapia zbiorowa by się przydała.

Wojciech Jóźwiak