Książkę kupiłem, dostałem i przeczytałem. Może nie całą, pewnie zostawiłem opusty, bo dzieło jest monumentalne, stron ponad 800. Musiałem – astrolog zatroskany przyszłością świata i własnych klientów na tym świecie musi takie książki czytać. Szczególnie też wtedy, gdy prócz czasu, którego cykle i przemiany zawodowo fascynują astrologa, urok rzuca na niego (tzn. na mnie) geograficzna przestrzeń. Geopolityka zaś, której znawcą i mistrzem jest doktor Bartosiak, jest przecież od czytania znaczeń i nakazów przestrzeni. Trochę podobnie, jak astrologia czyta znaczenia i nakazy czasu. Może w przyszłości, jeśli jej doczekamy, powstanie synteza obu semantyk: tej od przestrzeni i tej od czasu.

Jacek Bartosiak, „Rzeczpospolita między lądem a morzem”, 2018

Jeśli jej doczekamy... – bo Jacek Bartosiak swoją książką usiłuje wkłuć się w przyszłość. Która nie wygląda zachęcająco. Raczej gdyby to były drzwi, to najchętniej zatrzasnęłoby się je i nie zaglądało, i najlepiej by je zaryglować, żeby nie wypuszczać szalejących tam Mocy, a choćby tylko Tendencji. Bo kończy się, kończy! – geopolityczna pauza, geostrategiczne wakacje. Światowy układ trzeszczy, jego tektoniczne płyty-imperia napierają na siebie, szukając innej, nowej konfiguracji, przy której lepiej rozłożą się rozpierające je i rozrywające energie. My Polska i reszta Międzymorza leżymy w strefie zgniotu, gdzie niebezpiecznie. Sami jesteśmy przedpolem-buforem dla zachodniej Europy, szczęśliwszej od nas, bo trzymającej się Morza, Rimlandu, podczas gdy my niefortunnie leżymy bok w bok z drapieżnym Heartlandem.

Rozrost Chin – które też Rimland, ale po drugiej stronie kontynentalnego masywu – z jednej strony daje nadzieję, że przestawi gradient rozwoju i zacofania, z obecnego post-kolumbijskiego i krzywdzącego nas, w którym bogactwo i nowoczesność skupiła się nad Atlantykiem, na taki, który przez dobry tysiąc lat istniał w Euro-Azji i gdzie gradient bogactwa, siły i rozwoju wznosił się wzdłuż Jedwabnego Szlaku ku centrum na Żółtą Rzeką. Rozrost Chin i ich sprzęgnięcie się z Europą Nowym Jedwabnym Szlakiem daje nam nadzieję stać się westybulem do ich nowego i odrodzonego Środka Świata. Ale rozrost Chin spycha z tronu Amerykę. Dotychczasowe supermocarstwo przez ostatni cykl Saturna do Plutona jedynowładczo zarządzające globem musi – i chęć ma – wycofać się, zwinąć swoje udziały w odległych placówkach. Co zrobimy, my Polska, bez ich wsparcia? Z wsparciem ułamkowym? Nieporadnym i niechętnym?

W ostatnim rozdziale książki na 170 stronach Autor przedstawia ćwiczone przez siebie w różnych miejscach i z różnymi udziałami gry wojenne. Mają wspólną sytuację startową: oto Rosja zechciewa zająć trójkę państw nadbałtyckich. Wtedy jakby nie kalkulował, wojna gra się trochę wprawdzie u nich, ale głównie u nas. Żeby wyjść ze swoimi garnizonami, granicami i wpływami na Bałtyk, Rosja musi pobiedzić Polskę. Ostatnia z pisanych gier wojennych zawiera znamienny szczegół: oto władze Rosji na agresję wybierają moment, kiedy rząd USA jest sparaliżowany wewnętrznym kryzysem, prezydentowi robiony jest impeachment, administracja ma związane ręce. Zostajemy sami, zachodnioeuropejscy niby-sojusznicy siedzą jak myszy pod moskiewską miotłą. Wojna postępuje i grozi nam, tak!, zwycięstwem. Ale... w ostatnim akapicie tamtego futurowojennego eposu i zarazem całej książki zostaje stwierdzone:

„Polska nie posiada środków … pozwalających na przeciwdziałanie atakowi jądrowemu” na swoje trzy brygady, „które są o krok od pokonania resztek wojsk rosyjskich. Zatem w praktyce nie dysponuje skuteczną odpowiedzią na rosyjską doktrynę deeskalacyjną.”

Czyli po 800 stronach rozważań wychodzi na to, że tak czy siak, „ne zderżyte ditki Jareme”. Żeromski napisał „Sen o szpadzie” – tu śni się „Sen o bombie atomowej”.

Mam wiele uwag do tej książki, gruba jest i latami by można o niej dyskutować. Ale najważniejsze, zapewne, jest coś, co zostało w niej pominięte. Do imperialnych gier doszedł nowy czynnik. Grubiejąca globalna kołdra z dwutlenku węgla. Zmagania światowych i regionalnych mocarzy, te faktyczne i te wirtualne w postaci teorii i gier strategicznych zaczynają przypominać walkę zapaśników – potężnych, wykarmionych i wyszkolonych – ale na topniejącym lodzie. Pytanie, kiedy zostaną napisane ekonomie, strategie i geopolityki dotyczące świata, który rozgrzewa się, traci zasoby, i w którym mega-decydenci zauważają się w położeniu Alicji w Krainie Czarów, której kij giął się będąc szyją flaminga, a piłka odbiegała będąc jeżem?