Wspominana tu od dwóch odcinków książka Jana Sowy „Fantomowe ciało króla” rozdrażnia poznawczy apetyt ukazując wielkie obszary Nieznanego i Wołającego-o-Rozpoznanie, o analizę i o następne takie książki. If I were a rich man, ufundowałbym dla dra Jana Sowy Instytut Studiów Międzymorskich, aby ów krakowski filozof stojąc na jego czele zebrał parudziesięciu podobnych sobie erudytów z 19 krajów Międzymorza (plus 6 koniecznych sąsiadów), by podobnym analizom poddali resztę ojczyzn, ich historii i narodowych mitów od Estonii po Macedonię.

Bo Sowowa analiza za przedmiot ma Polskę (z małymi wycieczkami na pola sąsiadów) i to ze skupieniem na jednej jej dwuwiekowej epoce, od Unii 1569 do Rozbiorów. (A Epok było... liczę... 5, prócz przed-pisanej pra-historii.) Potrzeba więc na to zadanie na pewno więcej niż jednego fachowca.

Na razie tamta książka rodzi pytania.

Jak z tego uciec? Jak uciec z tego diabelskiego koła nieustannego co stulecie pokolenie dziesięciolecie odtwarzania tego samego lub podobnego: zacofania, niedorozwoju, gorszości, sub-standardów? „Systemy”, jak je kiedyś nazywała cybernetyka, jeśli dość złożone, umieją działać nie tylko w swoim sprawnościowym optimum, ale i na wielu poziomach „sub” - gdy popsute, niekompletne itp. Czasem warunki wymuszają życie w substandardzie, bo optimum, pełnia, z jakichś powodów jest stanem zabronionym. Najdobitniejszym przykładem gen anemii sierpowatej, który upośledza czerwone krwinki, ale zarazem nie daje w nich gnieździć się plazmodiom malarii. My też jakbyśmy żyli (ale co to za życie...) z kulturowo-polityczno-długotrwaniową anemią sierpowatą wymuszaną przez jakąś śmiertelną kulturowo-polityczno-długotrwaniową malarię, co odstrzeliwuje nam zdrowych i pełnych.

Czy uciekać da się tylko w pojedynkę? W bardzo dawnych czasach, kiedy takie sprawy jeszcze mnie bawiły, pewien katolicki duchowny tłumaczył mi, że nie jest możliwy jakiś „sojusz” ani „dialog” Kościoła kat. z marksistami/marksizmem, a co najwyżej pojedyncze jednostki z tamtego obozu, kiedy odmienią swój umysł i serce, jako skruszeni grzesznicy mogą na powrót być na Łono Kościoła przyjęte. Tu pytanie jest podobne co do struktury. Czy Polska/Polacy jako zbiorowość może jako całość awansować do grona krajów i narodów „rozwiniętych” i „normalnych” czyli „zachodnich”, czy też taki awans i sukces może być udziałem li tylko pojedynczych jednostek, które osobistym wysiłkiem i dzięki swoim nadzwyczajnym talentom i korzystnym splotom okoliczności podniosą się na tamten – optymalny – poziom, z powszechnie-polskiego substandardu? Czy uciec stąd możemy tylko w pojedynkę, ratując się osobno? - Jak to zrobili przykładowo Conrad (wśród literatów), Curie (wśród scjentystów), Polański (wśród filmowców) lub Grotowski (wśród teatralników). To znaczy zasilając sobą tamtejsze egregory?

Gdyby tak było i Jan Sowa miał tego świadomość – a ta sprawa w jego książce gdzieś tam pobrzmiewa..., więc ma – to dlaczego tę książkę napisał po polsku, chociaż z jego biografii wynika, że przynajmniej dwoma językami włada równie dobrze? (Francuskim i angielskim.) Czy Autor nie ma wrażenia, że jego dzieło wydane w tym języku, zmarnuje się? Jak zmarnowała się, bo nie weszła w porę do światowego info-obiegu „Summa technologiae” Lema; albo psychiatryczne refleksje Antoniego Kępińskiego?

Czytelnik „Fantomowego ciała” zostaje postawiony w sytuacji enneagramowej Czwórki (Tragicznego Romantyka) wrzuconej w swój status za sprawą karty XI-Moc: „Oto mam w sobie potwora!” Nie jestem tym, kim się sobie i innym wydawałem! Bo moja istota potworną jest. I Sowa pięknie tego potwora Polakom, siedzącego w nich, pokazuje. Jak z tego wyjść, uciec? Jak się zdepotworyzować? O tym jest powieść Tomasza Manna „Wybraniec” i opisana tam jest droga przemiany. Co jest w tym najpotrzebniejsze, najkonieczniejsze, to jasna bez żadnego samozakłamania świadomość faktycznego stanu. Którą ta książka wspiera.

Czy jesteśmy niepełnosprawni? Zawsze mnie złościły kopiowane z Zachodu pretensje do wyrównywania i forowania osób i grup społecznie upośledzonych (faktycznie czy urojenie, tu nieważne), więc kobiet, Czarnych, gejów itp. Dlaczego mnie to złościło? - Bo przedstawiciele takich poglądów i soc-programów uporczywie pomijają ewidentnego słonia w pokoju: że w narodach gdzie język angielski nie jest rodzimy, wszyscy, więc i ci szczytujący white-educated-masculine, czy jak ich zdefiniujemy, SĄ upośledzeni i sub-rangowi w porównaniu z elitą kultur anglosaskich. Nawet (chyba?) Francuzi. To oczywiście spora przesada, ale na starcie w światowych kulturowych konkurencjach Polak (Słowak, Węgier, Ukrainiec itp.) jest trochę jak Helen Keller. Porównanie drastycznie przerysowane: Keller musiała się przebić przez brak wzroku i słuchu, my zaledwie musimy się przebijać przez nie swój język i brak koneksji do większościowego obiegu. Ale jest i podobieństwo: Helen Keller była nieprzeciętnie zdolna i pracowita, miała też wielkie wspomaganie z zewnątrz. (Gdyby była dzieckiem uboższej rodziny niż się jej przydarzyło, spędziłby pewnie życie jako odcięta od świata rzecz-sama-w-sobie.) U nas też jest tak: poprzeczki wyżej zawieszone, wymagania wyższe, przeskakujących mniej.