Dlaczego tensor, nie wektor? Dlaczego pojęcie wektora nie wystarczy? Wektor, od łacińskiego veho, ciągnę, pokazuje kierunek (oraz intensywność) tego, co się dzieje: na przykład, kiedy do pewnego ciała przyłożona jest siła, która powoduje ruch tego ciała w pewnym kierunku. Pojęcie tensora, od łacińskiego tendo, napinam, rozciągam, wchodzi zaś tam, gdzie samo to ciało zmienia się pod wpływem przyłożonych sił – które nie tylko ciągną ciało w pewnym kierunku, ale także rozciągają je lub ściskają, skręcają i ścinają: to znaczy robią z nim tak, jakby chciały zedrzeć z niego kolejne warstwy. Polska niewątpliwie znajduje się nie pod wpływem wektorów sił, ale geopolitycznych tensorów. Mechanika jest tu trafną metaforą dla geopolityki, gdyż warto prześledzić nie tylko, co i jak może nas przesunąć lub obrócić w geopolitycznej przestrzeni, ale także, jak to pole tensorowych sił zdolne jest nas rozciągnąć, ścisnąć, skręcić lub ściąć. Lub zedrzeć z nas łupiny.

Ile głównych sił na nas działa? Do niedawna, jeszcze kilka lat temu, wydawało się, że siła jest jedna, ciągnie nas na Zachód, a tym, co jej przeszkadza, jest, jak w II prawie Newtona, nasza własna wewnętrzna bezwładność, zacofańcza i postsocjalistyczna. Teraz wyraźnie widać, że siły działają z trzech środków: Niemcy, Rosja i Stany Zjednoczone. (Przy czym Niemcy działają zarówno same, jak i poprzez Unię Europejską, a przy Stanach Zjednoczonych niektórzy autorzy od razu dodają, że w istocie jest to kompleks amerykańsko-izraelski – ale to są zrozumiałe szczegóły.) Tamte trzy ośrodki przekładają się na odpowiednie orientacje wśród polskich polityków i komentatorów; czy orientacje te polegają na rozważnych rachunkach, na sympatii czy na byciu na usługach któregoś mocarstwa, przy niniejszej ogólności nie jest ważne. Szczególnie warto zwrócić uwagę na zasadniczą rozbieżność w interesach i celach Niemiec i USA: ci formalni przyjaciele zachowują się tak, że gdyby to było sto lub 70 lat temu, byliby otwartymi wrogami. Z drugiej strony, formalnie należący do sprzecznych obozów i ugrupowań Niemcy i Rosja zachowują się jak sojusznicy i przyjaciele. W tym trójkącie jawna jest tylko rywalizacja i tensja między USA i Rosją, będąca echem bardziej ogólnoświatowego spięcia między starymi USA i wschodzącymi Chinami. Niemcy grają na dwa fronty, co zresztą wydaje się być u nich tradycją, na której, gdy dochodziło do wojen, bardzo źle wychodziły.

Gdy siła idzie z trzech ośrodków, pytanie, z którym trzymać – skoro jest się słabym i nie ma się dość politycznej mocy, by ustanowić osobny ośrodek u siebie. Krótki przegląd:

Rosja: Długoterminowy, liczony w stuleciach i wciąż od nowa praktycznie odnawiany pogląd Rosji na Polskę i ich stosunek do nas jest jasny: Polski ma nie być. Maksimum tego, na co mogą się zgodzić, maksimum rosyjskiej tolerancji dla nas, to status Priwislinskiego Kraju lub marionetkowego bantustanu PRL. Jedno i drugie było zresztą niechętnym kompromisem z okolicznościami, które nie pozwalały zlikwidować resztek Polski całkiem. Póki Rosja się jakoś nie zmieni, lub póki my nie zmienimy się gruntownie, wiązanie się z nią jest opcją samobójczą.

Stany Zjednoczone: Sojusznik potężny i przez to atrakcyjny, atrakcyjny też przez nieustannie przyciągającą siłę ich kultury (zwłaszcza pop-kultury) i szerzej, anglojęzycznej cywilizacji, której Ameryka dominującym ogniwem, siłą ich nauki i technologii, ich organizacyjnej i prawno-ustrojowej sprawności, demokratycznych i wolnościowych ideałów (niestety ostatnio socjalistycznie erodowanych) i historii, która uczyniła Amerykę szpicą Wolnego Świata. Ale zarazem jest to sojusznik chwiejny, kapryśny i nieobliczalny, dla którego porzucić (zdradzić!) słabszego partnera to jak nos wytrzeć; przykładów mnóstwo: haniebnie porzucony Wietnam (30 kwietnia 1975), rzucona ruskiemu lwu Gruzja (sierpień 2008), zdradzony Irak, Afganistan, tchórzliwie opuszczona Somalia. Wiele znaczy tu krótki horyzont czasu amerykańskiej polityki, od-do wyborów rotujących co ledwie 4 lata, w światowej polityce tyle co nic. Dla nas atrakcyjność USA obniża też odległość tego kraju: przeważnie będzie to sojusz z gatunku egzotycznych.

Niemcy, a właściwie kompleks Niemcy-Francja-Unia: podmiot, z którym jesteśmy najsilniej związani, zintegrowani gospodarczo i instytucjonalnie, chociaż niekoniecznie wszędzie na tym dobrze wychodzimy; rozpowszechnia się świadomość tego, że w istocie z Zachodem Europy jesteśmy w stosunkach niekolonialnego wyzysku i skrępowania rozwoju. Ponadto, atuty, których dostarcza nam należenie do Unii, są niwelowane przez socjalistyczny napęd Zachodniej Europy wraz z Niemcami i tamtejszy pęd ku utopiom: multikulti, genderowej, globalnoociepleniowej, wiatracznej, dotowanego rolnictwa itd., karmiącym rakowato rosnącą biurokrację.

O ile dla Rosji najlepiej, gdyby nas nie było, Ameryka (gdy sobie o nas w jakimś przebłysku przypomni) chce z nas zrobić swojego łańcuchowego psa przeciw Rosji, o tyle ideałem dla Niemiec wraz z Francją i resztą byłoby, gdybyśmy cicho siedzieli: zajęli się pracą i konsumpcją, zachowali swoje ciało i życie, a zrezygnowali z głowy i samowiedzy. Ale – uwaga! – Niemcy i reszta Europy właściwie nie mają środków, żeby nas zdyscyplinować, zrobić z nami porządek, gdybyśmy zechcieli prowadzić się inaczej i poważyli się na narodową podmiotowość.

Niemcy i pozostałe lokalne miękkie sub-mocarstwa zachodniej Europy (Francja, W. Brytania, Włochy, Hiszpania) są stanowczo najsłabszym z trzech otaczających nas ośrodków siły. Skoro najsłabszym, to łatwo może okazać się, że im właśnie jesteśmy najbardziej potrzebni. Jeżeli tak, to może też się okazać, że warto jest wobec nich postawić się: zademonstrować niezgodę, bunt, krnąbrność, wizerunek niegrzecznego chłopca. I tylko wobec Niemiec i reszty tamtych miękkich mocarstw – ponieważ i Rosja i USA wobec niegrzecznych zwykły stosować przemoc, a tego nie życzymy sobie. Precedensem jest tu historia Austro-Węgier, gdzie Węgry najpierw były buntującym się, zrewoltowanym, idącym do powstań kłopotliwym kuponem Austriackiego cesarstwa, po czym (1866) wymusiły dla siebie status współsuwerena. (Niestety, tylko na 50 lat, bo skutkiem wspólnie przegranej I Wojny Światowej, Austria uchowała się, wprawdzie nie jako mocarstwo, ale przynajmniej jako narodowe państewko, podczas gdy Węgrom zostały boleśnie odrąbane ich rdzenne członki. To przestroga, że mniejszy wspólnik może więcej stracić na upadku kompanii.)

Co z powyższego wynika? – Wydaje się, że dla Polski najkorzystniejszą jednak opcją będzie trzymanie z Niemcami, wręcz model Węgier przy Austrii, co w ramach Unii nie jest niemożliwe, z jednoczesnymi wysiłkami na rzecz własnej podmiotowości, gospodarki, edukacji, wojska. Na Unię Europejską i unię z Niemcami powinniśmy patrzeć – i nasi politycy powinni patrzeć – jak na historyczną przechowalnię, port-zatokę-harbour (przydatne są tu morskie metafory, których polszczyźnie brakuje), którą należy wykorzystać do tego, by w niej zregenerować się i rozwinąć wobec idącej dalszej i jeszcze mniej znanej przyszłości. To, że Rządzący przez 25 lat tego nie zrobili, nie oznacza, że tego kursu nie warto przyjąć jeszcze raz i skuteczniej.