Znów otwieramy (ci Czytelnicy, którzy czytają ze mną) Harariego „Homo deus” na stronie 404 i Penrose'a „Cienie umysłu” na stronie70. (Tam jest opisane, jak wygrywająca w szachy oprogramowana maszyna Deep Thought wykonała głupi błąd, który każdy ludzki gracz widzi.) Ale nie szachami zajmiemy się tu, tylko czymś podobnym, co jest przesuwane i przy tym odbywa się liczenie. Harari wraz z innymi zwolennikami poglądu, który Penrose oznacza literą A, czyli poglądu „silnej sztucznej inteligencji”, wypowiada dogmat (bo raczej jest to dogmat niż teza do udowodnienia), że „wszystko co się rusza”, wszystkie „układy”, które wykonują jakieś działanie, działają jako algorytmy czyli: są algorytmami.

Przypomnę jego zdanie z fragmentu, który w całości przytoczyłem w poprzednim odcinku:

„Organizmy to algorytmy. Każde zwierzę – w tym homo sapiens – jest nagromadzeniem organicznych algorytmów ukształtowanych przez dobór naturalny w ciągu milionów lat ewolucji.”

Harari każe ten dogmat po prostu przełknąć, zaakceptować. Penrose inaczej: to podejrzenie, iż być może algorytmyśmy, bada w kolejnych swoich książkach. Oryginał książki Harariego jest z 2015 roku, a pewne miejsca w niej sugerowałyby, że tłumacz korzystał z późniejszych poprawek. Książka Penrose'a jest z 1994, ponad 20 lat starsza i najprawdopodobniej tam, gdzie dotyczy sztucznej inteligencji, wciąż jest aktualna. Jak się wydaje, praktyczne zastosowania tego, co nazywane jest sztuczną inteligencją, rozwinęły się – ale teoria, czy sama idea sztucznej inteligencji od 20 lat pozostaje zakonserwowana. Lub jeszcze dłużej.

Zdjęcie Y.N. Hararie'ego na podst. www.sciencesetavenir.fr,
zdjęcie Rogera Penrose'a ok. 1975 r. z learn-math.info.

Przy okazji: mam wrażenie, że Yuval Noah Harari z takim naciskiem podkreślający, iż homo sapiens jest „algorytmem”, chce uciec od bycia człowiekiem! Czy od ciężaru bycia człowiekiem?

Nieszczęśni chłopi w „Ferdydurke” Gombrowicza chcieli uciec od bycia ludźmi, udając psy i twierdząc, że nimi – hau! hau! – są. Czyżby Harari szedł ich śladem, gdy twierdzi, że jest splotem procedur wyliczających to lub owo?

W następnym zdaniu autor „Homo deus” pisze:

„Na algorytmiczne obliczenia nie wpływa rodzaj materiału, z którego zbudowany jest kalkulator. Bez względu na to, czy liczydło jest drewniane, metalowe czy plastikowe, dwa koraliki plus dwa koraliki dadzą w wyniku cztery koraliki.”

Ta bajka jest krótka, ale niezamierzenie głęboka, podobnie jak bajka Claude'a Aveline'a o koniu, który chciał być drewnianym koniem. Bo jako model algorytmu (algorytmu w ogóle, algorytmu jako takiego) Harari proponuje przesuwanie koralików w liczydle. Uwaga! To muszą być koraliki. Nie mogą być np. krople wody. Bo krople zleją się i nie będzie, że jeden dodać jeden równa się dwa, bo jedna kropla wody dolać jedna kropla równa jedna kropla, chociaż większa. Nie jest też, że trzy kwarki (składające się na proton) odjąć dwa kwarki (składające się na pion) równa się jeden kwark – bo pojedyncze osobno chodzące kwarki nie istnieją. Nie wszystko w świecie zachowuje się tak, żeby można było przy jego pomocy rachować. Sztywne bryły, kawałki ciał stałych, na które kieruje uwagę Harari, istnieją w dość wyrafinowany sposób: dla ich istnienia konieczne są prawa mechaniki kwantowej. Ze znanych praw fizyki tylko mechanika kwantowa daje gwarancję istnienia kryształów i polimerów. Ci, którzy myślą o algorytmach (a nawet je projektują i tworzą), myślą tak, jakby matematyczną podstawą świata była arytmetyka liczb naturalnych: „dwa plus dwa równa się cztery”, lub, właściwiej, jeszcze prostsza arytmetyka binarna, rządząca życiem symboli 0 i 1, albo „nie” i „tak”, „czarne” i „białe”, „brak prądu” i „jest prąd”, „namagnesowanie w lewo” i „namagnesowanie w prawo”. (Dopiero z tych binarnych symboli w komputerach buduje się arytmetykę liczb naturalnych.) Tymczasem, żeby takie symbole do liczenia uzyskać, trzeba się dobrze napracować. Potrzeba konstruktorskiego lub ewolucyjnego wysiłku, żeby je przygotować. Jednak fizyczny świat przeważnie nie jest zbudowany z tamtych binarnych (lub podobnych) jednostek, tylko raczej z innego surowca. (Chociaż zawiera też binarne elementy, np. spin połówkowy elektronów i innych fermionów.)

Więc mamy jedno ograniczenie pojęcia algorytm. Drugie jest takie – i o tym pisze Penrose – że konieczną, definicyjną właściwością algorytmu jest to, że musi w skończonym czasie się zatrzymać. Algorytm, to procedura obliczeniowa, która musi dać wynik. Jeśli nie da wyniku i będzie „kręcić się w kółko” w nieskończoność, to dane zadanie będzie nieobliczalne, co oznacza, że nie ma dla niego odpowiedniego algorytmu. Czyżby zwolennicy poglądu, że algorytmyśmy, uważali siebie (i innych) za zapętlone algorytmy?