Film „Obywatel” Jerzego Stuhra w którejś gazecie dostał trzy gwiazdki. I faktycznie, jest tyle wart, „trzy gwiazdki”, i jak pisze inny krytyk, jest to „tragikomedia ani nie straszna, ani nie śmieszna”. Gruntowną krytykę przeczytamy np. tu: „Obywatel nihilista” (autor: Krzysztof Kłopotowski). Ja zajmę się sprawą drobniejszą: dlaczego ten film jest tak nieznośnie płaski, jakby brakowało mu trzeciego wymiaru? Film opowiada życie pewnego nieudacznika z pokolenia mniej więcej „mojego”, no, parę lat starszego, ponieważ tytułowy Jan Bratek zalicza Wydarzenia Marcowe 1968 już jako student, a mnie dopadły przed maturą. Film przypomina konstrukcją „Foresta Gumpa”: oto mały człowiek bez właściwości, który przypadkiem dostaje się w wiry przełomowych wydarzeń. Tylko, wracając do płaskości filmu, czego temu filmowi brakuje?

Odpowiedź: Stuhr pokazuje bohatera-Polaka urodzonego około 1950 r, który żyje w świecie pomiędzy Komuną a Kościołem. To są te dwa wymiary, a brak trzeciego powoduje wspomnianą płaskość. Czego brakuje? Jan Bratek już jako stary facet, po pijaku łka ze wzruszenia nad śpiewanką „Żegnaj Pamelo” zespołu Tercet Egzotyczny, piosenką swojej przepadłej młodości. W jego pamięci nie ma ani „It's been a hard day's night” Beatlesów, ani „I can get no satisfaction” Rolling Stonesów, ani „Set the controls for the heart of the sun” Pink Floyd. Nie ma mnóstwa innych rzeczy, treści medialnych, mód ani wydarzeń, które były wtedy, ale przecież nie należały do obu ciasnych i dusznych światów (A) Komuny, (B) Kościoła i kpiły sobie z obu tych „dusz mocarzy”, kpiły przez to, że nie zauważały obu!

Jerzy Stuhr konstruując swojego małego Polaka zupełnie pominął (C), czyli trzeci nurt, który wziął się z rewolucji kulturalnej lat 1960-tych. Z wydarzenia, które bardziej „zmieniło oblicze ziemi, tej ziemi” niż choćby papiestwo Karola Wojtyły.

Co przy okazji pokazuje, jak nędzne są profile tych, którzy nie zauważają lub nie uświadamiają sobie tego Trzeciego Nurtu. Oraz pokazuje, jak niewiele w gruncie rzeczy przeciekło z Trzeciego Nurtu, czyli od NAS, do świata polskiej polityki. Która wciąż obraca się w chocholim tańcu sprzed lat tamtej mentalnej odnowy świata Zachodu.