Jak to, nie żyjemy? Żyjemy – i nasz świat JEST jak najbardziej kwantowy. Patrzę na gałęzie świerku, który rośnie przy moim domu, widzę zieleń – a to przecież rozproszone przez chlorofil kwanty światła o długości fali ok. 550 nanometrów pobudzają światłoczuły barwnik w czopkach typu M, nastrojony właśnie na tę długość fali - a absorpcja światła jest najtypowszym kwantowym zjawiskiem. W pewnym sensie kwantowe jest wszystko naokoło. Nawet twardość Ziemi wynika z wiązań w kryształach kwarcu (SiO2), z którego głównie składa się skorupa ziemska – a wiązania w sieci krystalicznej są zjawiskiem, którego prócz teorii kwantów NIC nie tłumaczy. Reakcje chemiczne są kwantowe, promieniowanie Słońca jako wynik reakcji jądrowych jest kwantowe itd.

Problem jest taki, że żyjemy zanurzeni w skutkach kwantowych procesów, natomiast nie widzimy tych najbardziej „widowiskowych” zjawisk kwantowych, jak tunelowanie (czyli coś jakby przechodzenie przez ściany), bilokacja (nieokreśloność położenia), interferencja (która mogłaby wyglądać np. tak, że pewien kot – od czasu Schrödingera wiadomo, że koty mają szczególne właściwości kwantowe! - spotyka się z inną częścią swojego „stanu” i w wyniku tego w pewnym miejscu znika) lub wypełnianie przez pewien przedmiot całej (no..., prawie całej) przestrzeni – jak to robi przyzwoita fala płaska. Albo znanie czyichś myśli po tym, kiedy ty z tym kimś drugim zostaniecie kwantowo splątani.

Co przeszkadza? Paskudne zjawisko – dekoherencja.

Od czego się bierze? Przeważający pogląd jest taki, że ma związek z temperaturą, jako że jest skutkiem chaosu termicznego czyli przypadkowych ruchów cieplnych, które nieustannie psują i niszczą kwantowy porządek. Kilkanaście lat temu Roger Penrose wymyślił inną hipotezę: że winna jest grawitacja, która sprawia, że kiedy kwantowy obiekt ma zbyt dużą masę, to zaburza (zakrzywia) przestrzeń wokół siebie i w ten krzywej przestrzeni jego kwantowe stany się nie mieszczą. Nie może być już jednocześnie w interferujących stanach A, B, C, D itd., tylko musi wybierać: dalej jestem już tylko w stanie „D”.

W tym modelu grawitacja była tym czynnikiem, który nie pozwalał kwantowym obiektom za bardzo się rozrastać, za bardzo „rozkwitać”. (Jak szafa nie pozwala wyrosnąć hodowanym pod nią jamnikom. (Prócz kotów mamy już kwantowe jamniki!))

Ale ta hipoteza w głównym nurcie fizyki się nie przyjęła, tak mi się przynajmniej wydaje. Co do tego, czym jest grawitacja, dochodziło wiele głosów: klasyczny jest taki, że jej przyczyną (jako przyczyną wszelkiej masy w świecie) jest specjalna cząstka, tak zwany higgs, którego jak dotąd bezskutecznie szukają w LHC. [Od kilku dni słychać, że znaleźli! - dopisane 14 lipca 2012.] Ale jest też inny pogląd, że grawitacji właściwie nie ma, tzn. nie ma ona żadnego „punktowego” źródła, ponieważ grawitacja jest zjawiskiem kolektywnym (podobnie jak temperatura), więc w pewnym sensie pozornym: wynikiem uśrednienia tego, co się dzieje z materią w dużych jej ilościach i objętościach. (Autor tego pomysłu: Erik Verlinde.)

Niedawno Bern, Dixon i Kosower (zob. „Pętle, drzewa i poszukiwanie nowej fizyki”) znaleźli, że grawitacja jest dziwną odmianą oddziaływania silnego – tego, które więzi kwarki. Coraz dziwniej z tą grawitacją.

Z drugiej strony, odkrywa się coraz więcej kwantowych zjawisk zachodzących w dużej skali przestrzennej (powiedzmy: w skali komórki żywego organizmu) i w wysokich temperaturach (czyli tych „naszych”).

Wszystko to razem magów i szamanów wcale nie martwi...