Andrzej Leder napisał książkę „Prześniona rewolucja”, którą niedawno przeczytałem. Martin Malia (1924-2004) to amerykański historyk i sowietolog, jeden z nielicznych, którzy wróżyli ZSRR rychły upadek. Jego książka „Lokomotywy historii. Zwroty w dziejach i kształtowanie nowoczesnego świata ” jest często cytowana przez Ledera w „Prześnionej” i zdaje się być jedną z głównych inspiracji dla tamtego autora. Tej książki jeszcze nie przeczytałem (ale chcę to szybko zrobić), a szukając jej recenzji, znalazłem tekst Marcina Króla pt. „Lokomotywy historii”, z 2008 r. Tyle o autorach wyliczonych w tytule.

Leder na stronie 30 pisze coś, co łatwo można przenieść na nasz (tarakowy) spór o homoseksualizm:

Kiedy jeden z arystokratycznych przeciwników rewolucji francuskiej, Jacques Mallet du Pan, pisał w swym pełnym rozpaczy liście: „Księżna poślubiła swego notariusza, dawny kapitan gwardii został księgarzem, paryski kanonik pomocnikiem drukarskim, konstytucyjny biskup urzędnikiem biurowym. Jest to całkowite przeobrażenie stanów, a większość Francuzów... dostosowuje się do sytuacji”, ujmował przenikliwie najgłębszą zmianę, jaką niesie każda rewolucja: zmianę uniwersum symbolicznego albo imaginarium rządzącego działaniami określonego społeczeństwa. To, że księżna może poślubić ,,swojego” notariusza, oznacza naruszenie rdzenia‘ tradycyjnego, hierarchicznego porządku społecznego. Owszem, dawniej księżna ze ,,swoim” notariuszem, a nawet ze ,,swoim” koniuszym mogła spółkować — był to fakt realny, który nie miał żadnego przeniesienia na porządek symboliczny. Nie miał więc społecznego sensu. Dopiero kiedy został wpisany w uniwersum symboliczne, takiego sensu nabrał. … Jednak gdy księżna brała, w majestacie prawa i w obecności innych, ślub ze ,,swoim” notariuszem, małżonkowie nie tyle wpisywali się, jako symbol, w dawne imaginarium, ale ustanawiali podstawy nowego. Takiego, w którym nie ma ,,gatunkowej” różnicy pomiędzy arystokratką a parweniuszem …

Teraz wydarza się coś podobnego. Małżeństwo dwóch osób tej samej płci (albo zapraszanie na jakąś uroczystość homoseksualnej pary razem) to nie tylko i nie głównie „fakt realny” (wyrażenie A. Ledera, patrz wyżej), ale przede wszystkim „fakt symboliczny”, który ustanawia nowy porządek symboliczny, całkiem jak tamten ślub księżnej z „jej” notariuszem z 1789 roku. Wtedy ustanawiano nowy porządek symboliczny, w którym dotychczasowy mezalians przestawał być mezaliansem, bo kasowano stany i tamta para brała ślub jako dwoje obywateli równych wobec nowego prawa (i nowego symbolicznego porządku). Ślub homoseksualistów i legalnie posiadanie przez nich dzieci, własnych lub adoptowanych, jest podobnym takim ustanawianiem nowego porządku symbolicznego lub (użyjmy tego drugiego słowa) nowego imaginarium. W 1789 r. skasowano podział ludzi na stany, teraz – w kontekście małżeństwa, rodziny i dzieci – kasuje się podział na płci.

Ale wtedy we Francji była rewolucja. A rewolucja to nie tylko zmiana obyczajów odnośnie małżeństw, ale i usunięcie przywilejów, odbieranie majątków jednym i obdzielanie drugich, deklasacja i zabijanie dotychczas uprzywilejowanych, i awans ludzi nowych, przestawienie systemu władzy i ustanawiania tych władz, wojna, przemoc, terror i entuzjazm i buta zwycięzców. Oraz powstanie nowego porządku symbolicznego, nowego imaginarium.

Tym, co naprawdę budzi niechęć i opór przeciwko małżeństwom homoseksualistów i nadawaniu im uprawnień związanych z instytucją małżeństwa (przywileje podatkowe, spadek, dzieci), jest nie tyle uczucie wstrętu, jakie heterycy czują (lub głoszą, że czują) na myśl, że oni sami mogliby „to robić” z ludźmi tej samej płci – co raczej podejrzenie, że za tym pójdzie reszta rewolucji – czyli ciąg dalszy rewolucyjnego burzenia porządku i zaprowadzania jakiegoś anty-ładu. W tym miejscu można sobie wyobrażać różne horrory rewolucyjne, na wzór znanych rewolucji, które już się odbyły.

Ponieważ małżeństwa homoseksualistów należą do programu lewicy, podejrzenie, że ciągiem dalszym będzie kolejne naśladowanie pewnych ulubionych praktyk Lenina i jego kolegów, nie jest całkiem nieuzasadnione.

Pisał Marcin Król streszczając i cytując Martina Malię:

… rewolucja rosyjska, inaczej niż wszystkie poprzednie rewolucje, nie zostawiła żadnego dziedzictwa. Kiedy w 1991 roku „wydała ostatnie tchnienie, zostały tylko zgliszcza, śmieci i próchno. I dlatego można uznać ... że była to rewolucja, która zakończyła tysiącletni proces rewolucyjny. Rewolucja rosyjska dowiodła bowiem, że nie będzie nowego socjalistycznego Objawienia jak w 1789 roku, że w rzeczywistości historycznej istnieje tylko republika polityczna, a nadzieje na wkroczenie społeczeństwa na jakikolwiek wyższy, transcendentny poziom kończą się jedynie niewolą gorszą niż w czasach dawnego ustroju”.

Padają tu trzy arcyważne stwierdzenia:

„... socjalistycznego Objawienia jak w 1789 roku.” „... nadzieje na wkroczenie społeczeństwa na wyższy, transcendentny poziom...” – Czyli: socjalizm jest projektem w istocie religijnym lub do religijnego podobnym. Projektuje „królestwo nie z tego świata”. Socjalistyczny projekt jest jak ta „siła fatalna”, o której roił Słowacki (1840), która „...was, zjadacze chleba – w aniołów przerobi”. Podniesienie społeczeństwa na „wyższy, transcendentny poziom” nie jest przypadkiem, tylko istotą rewolucji czyli socjalizmu.

„... w rzeczywistości historycznej istnieje tylko republika polityczna” – Republika zakłada pewien minimalizm jeśli chodzi o wiarę i symbole. Ciąg rewolucji w krajach Zachodu, jak pisze Król za Malią, zaczął się od Czech, od powstania husytów. Kolejne rewolucje były napędzane religijnymi lub quasi-religijnymi nadziejami i entuzjazmem, za ziemskimi celami stał tamten projekt „transcendentnego poziomu” lub „przerobienia w anioły”. Za rewolucją bolszewicką w Rosji też stał iście gnostycki projekt zaprowadzenia raju na ziemi. Ale realia, to co realnie osiągnięto, okazały się zarazem skromne i potężne: realnym wynikiem procesu czy cyklu rewolucyjnego na Zachodzie stała się republika, która nie obiecuje nic więcej, jak tylko zwykłą ziemską racjonalność.

„... nadzieje na wkroczenie społeczeństwa na jakikolwiek wyższy, transcendentny poziom kończą się jedynie niewolą gorszą niż w czasach dawnego ustroju”. Co trzeba rozumieć tak, że próby przekroczenia republiki i pójścia dalej w stronę „przerobienia w anioły” kończą się źle i następne, jeśli będę podejmowane, też źle się skończą.

O rewolucji francuskiej 1789 myślimy z zasady dobrze, chociaż brzydzi nas gilotyna i ludobójstwo w Wandei. O rewolucji bolszewickiej myślimy z zasady źle. Dość niedawno działa się też rewolucja niemiecka; rozłożona na kilka aktów, ostatnim były rządy Hitlera. Obecnie rozkręca się kolejna: islamska rewolucja dżihadu i szariatu, która z dotychczasowych rewolucji ma najwyraźniejszą motywację „anielizacyjną”. (Dzihadyści myślą bardzo podobnie, jak kiedyś Słowacki! Tylko ich praktyka jest bardziej radykalna.) Uświadomienie sobie zagrożeń anielizacji jest teraz pilną potrzebą chwili. W Polsce na zapleczu politycznej partii Kaczyńskiego stoi anielizacyjna duchowa partia Rydzyka. Socjaliści-dżenderyści nie są jedynymi miłośnikami anielizacji. Nie jest powiedziane, że rewolucji już nie będzie, skoro ta rosyjska-bolszewicka tak oczywiście się nie udała – że nikt już rewolucji nie będzie próbować. Ale prawdopodobnie społeczna racjonalność była wszystkim, co można było osiągnąć przez rewolucje. Następne rewolucje mogą tylko próbować iść pod prąd racjonalności, inscenizując jakieś parodie.

O symbolicznym sensie małżeństwa Leder pisze dalej: „etyka seksualna i zależne od niej reguły wiązania się ludzi w małżeństwie są zwykle soczewką, w której ogniskują się najgłębsze rysy imaginacyjnych hierarchii i podziałów społecznych.” Skoro wcześniej był Słowacki, to przeskoczmy do Mickiewicza. Ów w „Panu Tadeuszu” nakreślił imponujący obraz sarmackiej harmonii. (Pominę to, co każdy krytyk wie, że tamta harmonia stała niewolnictwem i przemocą – szczęśliwie dzięki europejskim rewolucjom mamy już to za sobą.) Bardziej interesujące, że tamta harmonia opiera się na kompletnie porąbanej sytuacji dwóch rodzin: u Sopliców młody Tadeusz nie zna matki ani ojca, chowa go stryj, a rodzony ojciec ukrywa się przed nim. U Horeszków żyjąca latorośl rodu, Zosia, osierocona, jest pod kuratelą jakiejś „dalekiej petersburskiej ciotki” Telimeny i kątem pomieszkuje u Sopliców, dawnych wrogów jej rodu. A mimo to w finale małżeństwo tych dwojga odtwarza społeczny porządek „na Litwie”. Dlaczego tak się może stać? Ponieważ małżeństwo i porządek w rodzinie należą właśnie do porządku symbolicznego, należą do imaginarium, które w finale powieści ciałem się staje. Dlatego argumenty (patrz dyskusja do „Zamiatanie pod dywan”) że „tradycyjna rodzina jest często rodziną toksyczną, a bywa, że i patologiczną” nie wspierają pomysłu rozszerzenia małżeństw na pary tej samej płci, ponieważ monogamiczne małżeństwo heteroseksualne należy do porządku symbolicznego, a to, że niektórym zdarza się nie sprostać temu porządkowi, nie jest argumentem za likwidacją samego tego porządku.

Czy racjonalność można tak poszerzyć, żeby małżeństwo (z wszystkimi małżeńskimi uprawnieniami) osób tej samej płci mogło być uważane za coś racjonalnego? Pytam serio, bez żadnej ironii. Odpowiedzi naprawdę nie znam. I tym na razie kończę.