Arkadiusz Obserwator w komentarzu pod tytułem „Polacy czyli my” przedstawił prosty i znany model „wyłaniania polityki przez naród”, oto jego zdania:

Stan demokracji jest pochodną świadomości wszystkich obywateli. Politycy pochodzą z nas i są wybierani przez nas. Jakie doły, taka góra. Nie uważam, żeby "zwykły obywatel" był lepszy od "polityka".

Z czym ja zapolemizowałem (w następnym komentarzu pt. „Politycy czyli nie my”) przedstawiając równie znany pogląd, że politycy są „klasą” inną i różniąca się od „narodu” i poglądy oraz sposoby działania jednych i drugich mogą się rozjeżdżać i często to robią, co za Komuny nazywano „zrywaniem więzi Partii z Masami”, a teraz wyraża się w ubolewaniu rządzących, że „za mało wsłuchiwaliśmy się w głosy...”.

Potem do dyskusji dołączył A. M. Zielinski („So many options....”), twierdząc, że demokracja jest dobra taka, jaka jest, ale Polacy mają zbyt wygórowane oczekiwania od demokracji i spodziewają się, że im zaraz uczyni jakiś raj na ziemi – co stanowi wątek osobny.

Przyszedł mi pomysł (pewnie nienowy i znany), żeby związek polityki z „narodem politycznym” porównać do sytuacji konsumentów i producentów. Politycy i ich zaplecze (intelektualne i organizacyjne) to producenci, a my, naród polityczny, to konsumenci. Tak jak konsument z producentem spotykają się na rynku (gdzie konsument producentowi wręcza pieniądze w zamian za towar), tak i tutaj jest rynek polityczny, którego przejawem są okresowe wybory.

Okresowe wybory – do sejmu, na prezydenta lub do samorządów – w dziedzinie rynku najbardziej przypominają aukcje. (Oczywiście, analogia nie dotyczy wszystkich szczegółów.)

Kiedy zaczniemy myśleć o polityce w kategoriach tamtej metafory konsumentów i producentów, od razu wyjaśniają się wspólne bolączki rynku towarowego i rynku politycznego, na przykład:

• brakuje towaru, którego potrzebuje pewien konsument (ja niedawno kupując samochód, nie mogłem kupić w miarę nowego modelu Nissana Primery, bo go Japończycy po chamsku przestali produkować. Odpowiednikiem w polityce jest ciągły bul, że „nie mam na kogo głosować”);
• potrzebny towar jest, ale niedostępny (na rynku gospodarczym jest dla kogoś za drogi, na rynku politycznym reprezentowany przez zbyt mniejszościowe stronnictwo, np. miłośnicy wolności gospodarczej jej nie dostaną, bo partia KORWiN ma zbyt mało glosujących na nią);
• towar jest, ale nie całkiem komuś odpowiada, ponieważ produkcja jest nacelowana w innego odbiorcę (w polityce przykładem nadreprezentacja interesów rolników i to tych wielkich: KRUS, dopłaty do upraw. W ekonomii np. głupstwo, ale przykre: nie ma na rynku zeszytów z kartkami, przez które nie prześwitują cienkopisy – tak jakby rynek zeszytów był nacelowany na piszących długopisami, a nie SchwanStabilami);
• towar jest, ale robiony pod wygodę producenta, nie konsumenta (krzyczącym przykładem są rozdęte ponad wszelką miarę systemy operacyjne Windows, z których realny użytkownik peceta lub notebooka używa 2% zawartych w nich funkcjonalności. No ale Microsoftowi od dziesięcioleci tak jest wygodniej i zyskowniej. Znanym historycznym przykładem był Henry Ford produkujący samochody w dowolnym kolorze pod warunkiem, że jest to czarny).

Ostatnia bolączka jest rzadka w ekonomii, ale notoryczna w polityce: koncepcje i sposoby polityczne są tworzone pod wygodę (i zysk) polityków i otaczającej ich i obrastającej ich klasy. W tej dziedzinie politycy wykazują się ogromną inwencją: jak przekręcić ustawy i ich wykonanie, żeby samemu najwięcej zyskać, czyli nachapać się. Po to wymyślają całe kontynentalne struktury, które realizują ICH korzyści, a przy tym są niewrażliwe na narodowe demokracje, będąc poza kontrolą narodowych wyborców – oczywiście mam na myśli UE, która do takiej roli stopniowo wyewoluowała.

Tak więc związek między narodem politycznym a politykami nie jest tak prosty, jakby wydawało się z modelu (lub metafory) wyłaniania polityki i polityków przez naród. (Ta metafora polega na tym, że naród polityczny przyrównany jest do umysłu człowieka-jednostki, a wyłaniana polityka do jego myśli. Jak „ja” coś sobie wymyślam, tak naród coś sobie „wypolitykowuje”.)

W myśl metafory konsumentów, producentów i rynku ten związek nie jest prosty, lecz mocno pośredni. Politycy występują w roli dostarczycieli „politycznych towarów”, które są stręczone konsumentom-narodowi niejako z zewnątrz i jako gotowe produkty. Nie jest tak, jakby było np. na wyspie zamieszkałej przez tubylców, którzy wspólnymi siłami projektują i budują łódź: że każdy jest producentem „towaru”, który, gdy będzie gotowy, zostanie skonsumowany, czyli wyprawiony na jakąś Tahiti lub Nauru. Politycy raczej bliżsi są akwizytorom zewnętrznej firmy, która chce nam sprzedać gotowe łodzie, odlane z laminatu gdzieś indziej, razem z silnikiem i instrukcją obsługi. My mamy wybrać sobie laminowaną łódkę, która nam najbardziej odpowiada, itd.

Oczywiście fajnie by było, gdybyśmy jako polityczny naród sami sobie tę łódź-państwo urządzili, ale tak dobrze nie jest; ostatnio próbowano za Pierwszej Solidarności, kto wtedy żył, pamięta.

Wracając, w metaforze polityki-demokracji jako rynku mamy cztery składniki: naród, który czasem bywa nazywany „demosem” (odpowiednik konsumentów), polityków (odpowiadają producentom), zestaw koncepcji politycznych (jako towar) i rynek polityczny (odpowiednik rynku w ekonomii) szczytujący okresowo w wyborach.